විශේෂ විශ්ලේෂණය: සැම්සන් සමරකෝන් සහ ආචාර්ය සංජන හත්තොටුවගේ නිරීක්ෂණ ඇසුරිනි
ශ්රී ලංකාවේ දේශපාලන කරළියේ දශක කිහිපයක් තිස්සේ දැඩි කතාබහට ලක්වූ මාතෘකාවක් වූයේ ‘ත්රස්තවාදය වැළැක්වීමේ පනත’ (PTA) ය. වත්මන් රජය බලයට පත්වීමට පෙර ලබාදුන් ප්රධාන පොරොන්දුවක් වූයේ මෙම මර්දනකාරී පනත මුළුමනින්ම අහෝසි කරන බවයි. කෙසේ වෙතත්, පසුගිය දෙසැම්බර් 12 වනදා රජය විසින් ප්රකාශයට පත් කරන ලද “ත්රස්තවාදයෙන් රාජ්යය ආරක්ෂා කිරීමේ පනත් කෙටුම්පත” (PSTA) දෙස බලන විට පෙනී යන්නේ, එය පැරණි PTA පනතේම වඩාත් නවීකරණය වූ සහ ඩිජිටල් අවකාශය පවා ආවරණය වන පරිදි සකස් කළ ‘මර්දනකාරී මෙවලමක්’ බවයි.
මෙම ලිපිය හරහා යෝජිත නව පනත පුරවැසියාගේ ඩිජිටල් නිදහසට සහ තොරතුරු සන්නිවේදනයට එල්ල කරන බලපෑම පිළිබඳව ගැඹුරු විමසුමක යෙදේ.
1. තොරතුරු ලේඛනගත කිරීම අපරාධයක්ද?
පනත් කෙටුම්පතේ 78 වන වගන්තිය මගින් “රහස්ය තොරතුරු” යන්නට ලබා දී ඇති අර්ථකථනය ඉතා පුළුල්ය. යම් පුද්ගලයෙකුගේ ගමන් බිමන්, සිටින ස්ථානය හෝ ආරක්ෂක අංශවල ඕනෑම ක්රියාකාරකමක් පිළිබඳ තොරතුරු රැස් කිරීම හෝ බෙදාගැනීම මෙහිදී “ත්රස්තවාදී වරදක්” ලෙස අර්ථ දැක්වීමේ ඉඩකඩ පවතී.
- ප්රායෝගික බලපෑම: උතුරු-නැගෙනහිර ප්රදේශයක හමුදා මුරපොළක ඡායාරූපයක් සමාජ මාධ්යයට එක් කිරීම හෝ සිවිල් විරෝධතාවයකදී පොලිසිය ක්රියා කරන ආකාරය වීඩියෝ කිරීම පවා රජයට අවශ්ය නම් ‘ත්රස්තවාදී ක්රියාවක්’ ලෙස නම් කළ හැකිය. මෙය ජනමාධ්යවේදීන්ට සහ මානව හිමිකම් ක්රියාකාරීන්ට සිය රාජකාරිය කිරීමට එල්ල වන දැඩි බාධාවකි.
2. පණිවිඩවල රහස්යභාවය (Encryption) අවසානයි
අද වන විට අප භාවිතා කරන WhatsApp සහ Signal වැනි යෙදුම්වල පණිවිඩ ‘End-to-End Encryption’ තාක්ෂණයෙන් සුරක්ෂිත කර ඇත. නමුත් පනතේ 55 වන වගන්තිය මගින් ඕනෑම සන්නිවේදනයක් විකේතනය (Decrypt) කර පෙන්වීමට නියෝග කිරීමේ බලය මහේස්ත්රාත්වරුන්ට ලබා දී ඇත.
මෙය තාක්ෂණික වශයෙන් පරස්පර විරෝධී තත්ත්වයකි. මන්ද, Signal වැනි සමාගම් පවසන්නේ එම පණිවිඩ කියවීමට ඔවුන්ට පවා නොහැකි බවයි. එසේ නම්, රජය මෙම නීතිය හරහා උත්සාහ කරන්නේ තාක්ෂණික සමාගම්වලට හෝ පුද්ගලයන්ට බලපෑම් කර ඔවුන්ගේ පෞද්ගලික දත්තවලට රිංගා ගැනීමටද යන සැකය මතු වේ.
3. පුරවැසියා ‘ඔත්තුකරුවෙකු’ කිරීමට දරන උත්සාහය
පනතේ 15 වන වගන්තිය සෑම පුරවැසියෙකුම රජයේ ඔත්තුකරුවෙකු වීමට බල කරයි. යම් පුද්ගලයෙකු ත්රස්තවාදී ක්රියාවක් ගැන දන්නේ නම් එය වහාම වාර්තා කළ යුතුය. එසේ නොකිරීම වසර 7ක් දක්වා සිරදඬුවම් ලැබිය හැකි වරදකි.
- වෘත්තීය රහස්යභාවය අනතුරේ: මාධ්යවේදියෙකුට තම මූලාශ්ර රහසිගතව තබා ගැනීමට ඇති අයිතිය, නීතිඥයෙකුට තම සේවාදායකයා ආරක්ෂා කිරීමට ඇති අයිතිය සහ වෛද්යවරයෙකුට රෝගියාගේ රහස්යභාවය රැකීමට ඇති අයිතිය මෙමගින් මුළුමනින්ම අභියෝගයට ලක් වේ.
- සමාජ මාධ්ය සමූහ (Groups): WhatsApp හෝ Facebook සමූහයක පරිපාලකයෙකු (Admin), තම සමූහයේ සාමාජිකයෙකු දමන සැක සහිත පෝස්ටුවක් ගැන පොලිසියට වාර්තා නොකළහොත්, ඔහුටද සිරබත් කෑමට සිදුවිය හැකිය.
4. හමුදාවට ලැබෙන ‘අසීමිත’ බලතල
පනතේ 19 වන වගන්තිය මගින් පොලිසිය සතු සෝදිසි කිරීමේ සහ අත්අඩංගුවට ගැනීමේ බලතල ත්රිවිධ හමුදාවට ද පවරා ඇත. හමුදා නිලධාරියෙකුට වරෙන්තුවක් නොමැතිව ඕනෑම අයෙකුගේ ජංගම දුරකථනයක් හෝ ලැප්ටොප් පරිගණකයක් පරීක්ෂා කිරීමට මෙහිදී අවස්ථාව ලැබේ.
වඩාත් භයානක තත්ත්වය වන්නේ, අත්අඩංගුවට ගත් අයෙකු පොලිසියට භාර දීමට පෙර පැය 24ක් හමුදා භාරයේ තබා ගැනීමට ඇති අවසරයයි (24 වන වගන්තිය). මෙම කාලය තුළ අධිකරණ අධීක්ෂණයකින් තොරව, පුද්ගලයන්ට බලපෑම් කර ඔවුන්ගේ උපාංගවල මුරපද (Passwords) ලබා ගැනීමට ඇති ඉඩකඩ ඉතා වැඩිය.
5. දේශසීමා ඉක්මවා යන නීතිය
මෙම පනත ලංකාව තුළ වෙසෙන අයට පමණක් නොව, විදේශයන්හි වෙසෙන ලාංකිකයන්ට සහ ද්විත්ව පුරවැසියන්ට ද අදාළ වේ (2(ඇ) වගන්තිය). විදේශයක සිටින අයෙකු ලංකාවේ ආරක්ෂක අංශ ගැන පෝස්ටුවක් දැමුවහොත්, ඔහු මෙරටට පැමිණි විට අත්අඩංගුවට ගැනීමට මෙමගින් නීතිමය පදනම සකස් වේ.
අපට අවශ්ය මෙවැනි අනාගතයක්ද?
වත්මන් රජය බලයට පත්වීමට පෙර ජනතාවට පොරොන්දු වූයේ මර්දනකාරී පාලනය අවසන් කරන බවයි. නමුත් පවතින සමාජ මාධ්ය ආරක්ෂණ පනත (Online Safety Act) සහ යෝජිත PSTA පනත යන දෙකම එක් වූ විට, පුරවැසියාගේ නිදහස් හඬට සහ පෞද්ගලිකත්වයට එල්ල වන්නේ මාරාන්තික පහරකි.
රජය පවසන පරිදි මෙය ත්රස්තවාදයෙන් රාජ්යය ආරක්ෂා කිරීමක් නම්, එය සිදුවිය යුත්තේ පුරවැසි අයිතිවාසිකම් බිල්ලට දීමෙන් නොවේ. මෙම පනත් කෙටුම්පත පිළිබඳව මහජන අදහස් දැක්වීමට මාසයක කාලයක් ලබා දී ඇත. අපේ ඩිජිටල් අනාගතය සහ ප්රජාතන්ත්රවාදී නිදහස රැක ගැනීමට නම්, මෙම ‘කළු නීති’ පිළිබඳව පුරවැසියන් ලෙස අවධානයෙන් සිටීම සහ හඬක් නැගීම දැන් වෙන කවරදාටත් වඩා තීරණාත්මක වී ඇත.
සබැඳි පුවත් සහ මූලාශ්ර:
- Sri Lanka Brief (Dr. Sanjana Hattotuwa)
- Aithiya (සම්පත් සමරකෝන්)
- අධිකරණ අමාත්යාංශ නිල වෙබ් අඩවිය