විශේෂ වාර්තාකරු විසිනි
2026 අයවැය ඉදිරිපත් කරමින් ජනාධිපති අනුර කුමාර දිසානායක මහතා විසින් ඉදිරිපත් කරන ලද ප්රධානතම බදු ප්රතිසංස්කරණ යෝජනාවක් වූයේ, ආනයනික පොල්තෙල් සහ පාම් තෙල් මත පැවති විශේෂ වෙළඳ භාණ්ඩ බද්ද (SCL) ඉවත් කර, ඒ වෙනුවට 2026 අප්රේල් මාසයේ සිට වටිනාකම් එකතු කළ බද්ද (VAT) ඇතුළු සාමාන්ය බදු ව්යුහය ක්රියාත්මක කිරීමයි. මෙම පියවරේ ප්රධාන අරමුණ “දේශීය හා ආනයනික නිෂ්පාදන සඳහා සමබර තරඟකාරීත්වයක්” ඇති කිරීම බව ජනාධිපතිවරයා අවධාරණය කළේය.
දේශීය කර්මාන්තයට 'සමබර භූමිකාවක්'නව යෝජනාව පිළිබඳව සලකා බැලීමේදී එහි ධනාත්මකම බලපෑම එල්ල වන්නේ දේශීය පොල්තෙල් නිෂ්පාදන කර්මාන්තයටයි. දැනට දේශීයව නිපදවන තෙල් සඳහා වැට් සහ සමාජ ආරක්ෂණ දායකත්ව බද්ද (SSCL) අය කෙරෙන නමුත් ආනයනික තෙල් සඳහා අය කරනු ලැබුවේ SCL බද්දක් පමණි. මේ නිසා දේශීය නිෂ්පාදකයන්ට අවාසිදායක තරඟකාරීත්වයක් පැවතිණි. නව බදු ක්රමය ක්රියාත්මක වීමත් සමඟ ආනයනික තෙල්වල මිල ඉහළ යෑමේ ඉඩකඩ වැඩිවන බැවින්, එය දේශීය නිෂ්පාදකයන්ට ඔවුන්ගේ නිෂ්පාදන වෙළඳපොළට පහසුවෙන් නිකුත් කිරීමට සහ, දිගුකාලීනව පොල් වගාව වැඩිදියුණු කිරීමට ශක්තිමත් දිරිගැන්වීමක් වනු ඇත.
සාමාන්ය ජනතාව මත පැටවෙන බරකෙසේ වෙතත්, මෙම යෝජනාවේ වඩාත්ම විචාරයට බඳුන් විය යුතු කාරණය වන්නේ අවසාන වශයෙන් එම බදු බර පැටවෙන්නේ සාමාන්ය පාරිභෝගිකයා මත වීමයි. ආහාර තෙල් යනු ජනතාවගේ දෛනික පරිභෝජනය සඳහා අත්යවශ්යම භාණ්ඩයකි. SCL (ස්ථාවර අගයක්) වෙනුවට, ආනයනික භාණ්ඩයක වටිනාකම මත ප්රතිශතයක් ලෙස අය කරන වැට් (වත්මනේ 18%) බද්ද සහ අනෙකුත් සාමාන්ය බදු ක්රියාත්මක කිරීමේදී, ආනයනික තෙල්වල තොග මිල ඉහළ යෑමේ ප්රබල අවදානමක් පවතී. මෙම මිල වැඩිවීම, ආනයනකරුවන් විසින් අවසන් පාරිභෝගිකයා වෙත සම්පූර්ණයෙන්ම යොමු කරනු ඇත. මේ හේතුවෙන්, දේශීය කර්මාන්තය ආරක්ෂා කිරීමේ ප්රතිලාභය ලබා ගන්නේ නිෂ්පාදකයා වුවද, එහි මිල අවසාන වශයෙන් ගෙවීමට සිදුවන්නේ සාමාන්ය ජනතාවට වන බැවින්, සමස්ත ජීවන වියදම ඉහළ යෑමට මෙය සෘජුවම බලපානු ඇත.
වංචා සහ විනිවිදභාවය පිළිබඳ අවදානම්SCL ඉවත් කිරීමෙන් රාජ්ය ආදායම වඩාත් ස්ථාවරව හා විනිවිදභාවයකින් යුතුව අයකර ගත හැකි බව රජයේ අදහස වුවත්, මෙම වෙනස්කම සමඟ අවදානම් කිහිපයක් ද මතුවෙයි. ආනයනකරුවන්ගේ සංගම් පෙන්වා දී ඇත්තේ, SCL හඳුන්වා දුන්නේ රේගුවේදී භාණ්ඩවල වටිනාකම අවප්රමාණය කර බදු වංචා කිරීම වැළැක්වීමට බවයි. නැවතත් වටිනාකම මත බදු අය කිරීමේ ක්රමයට යාමෙන් එවැනි වංචාකාරී ක්රියා නැවත මතුවිය හැකි බව ඔවුන් අනතුරු අඟවයි. එපමණක් නොව, ආනයනික සහ දේශීය තෙල් අතර මිල පරතරය විශාල වුවහොත්, පාම් තෙල්, පොල්තෙල්වලට මිශ්ර කර විකිණීමේ වංචාකාරී ක්රියා නැවත හිස එසවීමේ අවදානමක් ද වෙළඳපොළ තුළ පවතී.
ජනාධිපති අනුර කුමාර දිසානායක ගේ 2026 අයවැය යෝජනාව යටතේ ආනයනික තෙල් සඳහා VAT පැනවීම යනු බදු විධිමත් කිරීමේ සහ දේශීය කර්මාන්තයට සහන දීමේ හොඳ අරමුණු සහිත ප්රතිසංස්කරණයක් ලෙස සැලකිය හැකිය. කෙසේ වෙතත්, මෙම පියවර සාර්ථක වීමට නම්, දේශීය නිෂ්පාදකයා ආරක්ෂා කරගැනීමේදී එම බදු බර අත්යවශ්ය ආහාර ද්රව්යයක් හරහා සාමාන්ය පාරිභෝගිකයා මත අනවශ්ය ලෙස පැටවීම වළක්වා ගැනීමට රජයට නිසි විකල්ප සහ සහනදායී යාන්ත්රණ හඳුන්වා දීමට සිදුවනු ඇත. එසේ නොවුවහොත්, "සමබර තරඟකාරීත්වයේ" ප්රතිලාභ කර්මාන්තකරුවන්ට පමණක් හිමි වී, එහි බර සාමාන්ය ජනතාවගේ කර මත පැටවෙනු ඇත.