ආර්ථික අර්බුදයෙන් පසු රාජ්ය ආයතන ප්රතිව්යුහගත කිරීමේ රජයේ ප්රතිපත්තිය යටතේ, මෙරට විශාලතම රාජ්ය සිල්ලර වෙළඳ ජාලය වන ලංකා සතොස පාඩු ලබන බව පවසමින් එහි ශාඛා විශාල ප්රමාණයක් වසා දැමීමට තීරණය කිරීමේ ක්රියාවලිය ආරම්භ වී ඇත. මෙහිදී, ප්රමුඛ පෙළේ ව්යාපාරිකයෙකුගේ නව සුපිරි වෙළඳසැල් ජාලයක් සමගාමීව වෙළෙඳපොළට පිවිසීම පිළිබඳව, දේශපාලන ක්ෂේත්රයෙන් බරපතළ චෝදනා එල්ල වී තිබේ. මෙම ලිපිය මගින් එම චෝදනා සහ රාජ්ය වාර්තා හරහා හෙළි වන සත්ය තොරතුරු පිළිබඳව විමර්ශනාත්මක විග්රහයක් ඉදිරිපත් කරයි.
සතොස බිඳ වැටීම සහ සිල්ලර වෙළඳපොළේ නව රහසිගත ව්යාප්තිය: ව්යාපාරික මොනොපොලි අර්බුදයක් කරා?
හිටපු පළාත් සභා මන්ත්රී වරුණ රාජපක්ෂ මහතා, සිය නිල යූටියුබ් නාලිකාවේ පළ කරන ලද වීඩියෝවක් මගින් මෙම සමස්ත සිදුවීම් මාලාව පිළිබඳව බරපතළ දේශපාලනික සහ ව්යාපාරික චෝදනා මාලාවක් ගෙන එයි.
සතොස ආයතනය විසින් ප්රකාශයට පත් කරන ලද පාඩුව (රු. බිලියන 24ක සමුච්චිත පාඩුව සහ රු. බිලියන 5ක ණය) සත්යයක් වුවද, “ජා-ඇල සතොස” වැනි දිනකට රුපියල් ලක්ෂ ගණනින් ඉහළ විකුණුම් වාර්තා කරන ශාඛා පවා වසා දැමීමට හෝ පෞද්ගලීකරණයට යෝජනා කිරීම, ලාභ ලබන වටිනා ව්යාපාරික අවස්ථා සූක්ෂම ලෙස පෞද්ගලික අංශයට පැවරීමේ “ගේමක්” බවට ඔහු චෝදනා කරයි.
සතොස ආයතනය පවත්වාගෙන යෑම සඳහා එහි සතු මත්පැන් බලපත්ර 62ක් උකස් කර රුපියල් මිලියන 800ක ණයක් ලබාගෙන ඇති බවට වූ සෘජු චෝදනාව වරුණ රාජපක්ෂ ගෙන ආ ප්රධානතම හෙළිදරව්වකි.
- සභාපතිවරයාගේ බද්ධ අවශ්යතා ගැටුම – සතොස හිටපු සභාපතිවරයෙකු වූ සමිත පෙරේරා මහතා පත්වීමට පෙර පෞද්ගලික සිල්ලර වෙළඳ ජාලයක (Spar Supermarket) ප්රධානියෙකු ලෙස කටයුතු කිරීම නිසා ඇති වූ ‘Conflict of Interest’ (බද්ධ අවශ්යතා ගැටුම්) තත්ත්වයක් පැවති බවත්, එය ආයතනයේ ක්රියාකාරිත්වයට අහිතකර ලෙස බලපෑ බවත් වරුණ විසින් වැඩිදුරටත් චෝදනා කරයි.
හරි දේශය විමර්ශනාත්මක විග්රහය:
රාජ්ය වාර්තා සහ ව්යාපාරික තොරතුරු
වරුණ රාජපක්ෂ මහතාගේ මෙම චෝදනාවල සත්යතාව තහවුරු කර ගැනීම සඳහා රාජ්ය නිල වාර්තා සහ අදාළ ව්යාපාරික ප්රකාශ විමර්ශනය කිරීමේදී පහත සඳහන් කරුණු අනාවරණය විය.
සතොස මූල්ය අර්බුදය සහ බලපත්ර චෝදනාව
- විගණකාධිපති දෙපාර්තමේන්තුවේ වාර්තාවල (2022/2023) සතොස ආයතනය මුහුණ දී ඇති බරපතළ මූල්ය අර්බුදය තහවුරු වේ. 2022 දෙසැම්බර් වන විට ආයතනයේ මුළු වගකීම් ප්රමාණය එහි මුළු වත්කම් ප්රමාණය රුපියල් බිලියන 12.6 කින් ඉක්මවා තිබේ. මේ නිසා ආයතනය “පවතින ව්යාපාරයක් ලෙස ක්රියාත්මක වීමේ අවිනිශ්චිතතාවකට” මුහුණ පා ඇති බව විගණකාධිපතිවරයා පෙන්වා දී තිබේ.
- එහිදී මත්පැන් බලපත්ර උකස් කර රු. මිලියන 800ක් ලබාගත් බවට කරන ලද චෝදනාව සතොස හෝ වෙළෙඳ අමාත්යාංශය විසින් සෘජුව ප්රතික්ෂේප කර නැත. කෙසේ වෙතත්, 2023 විගණන ගනුදෙනු වාර්තාවේ (Transaction Report) සඳහන් වන්නේ, සතොස මත්පැන් අලෙවිසැල් සඳහා බලපත්ර ලබාගැනීම වෙනුවෙන් මණ්ඩල අනුමැතිය මත උපදේශකවරයෙකුට ගෙවීම් (රු. මිලියන 3.4කට ආසන්න මුදලක්) කර ඇති බවයි. මෙම ගෙවීම් භාණ්ඩාගාර රෙගුලාසිවලට පටහැනිව සිදු කර ඇති බව විගණන වාර්තාව පෙන්වා දීම, මත්පැන් බලපත්ර ආශ්රිතව සැකමුසු මූල්ය ක්රියාකාරකම් සිදුව ඇති බවට වන චෝදනාවලට වක්ර වශයෙන් අනුබලයක් ලබා දෙයි.
බද්ධ අවශ්යතා සහ ඉහළ කළමනාකාරීත්වය
- හිටපු සභාපති සමිත පෙරේරා මහතාගේ පත්වීම පිළිබඳව මතු වූ ‘Conflict of Interest’ චෝදනාවට ඔහු සෘජු ප්රතිචාර දක්වා නැත. කෙසේ වෙතත්, ඔහුගේ පත්වීම ප්රමුඛතම පෞද්ගලික අංශයේ FMCG අත්දැකීම් මත සිදු වූ බව නිල මාධ්ය වාර්තා පෙන්වා දෙයි.
- රාජ්ය ව්යවසාය පිළිබඳ කාරක සභාව (COPE) විසින් සතොස නිලධාරීන් කැඳවූ අවස්ථාවේදී, ඉහළ තනතුරු කොන්ත්රාත් පදනම මත පත් කිරීමේදී අක්රමිකතා සිදුව ඇති බව COPE සභාපතිවරයා විසින් පෙන්වා දී ඇත. මෙය ආයතනය තුළ වරින් වර සිදුවන අව්යවහාරික කළමනාකරණ රටාව තවදුරටත් තහවුරු කරයි.
අපගේ නිරීක්ෂණය: රාජ්ය අසමත්වීම සහ ව්යාපාරික ව්යාප්තිය
වරුණ රාජපක්ෂ මහතාගේ චෝදනා සහ නිල වාර්තා විමර්ශනය කිරීමේදී පෙනී යන්නේ, මෙය රාජ්ය ආයතනයක අසමත්වීම සහ පෞද්ගලික අංශයේ අවස්ථාවාදී ව්යාප්තිය අතර සබඳතාවක් පෙන්නුම් කරන බවයි.
- සතොස ශාඛා විශාල ප්රමාණයක් වසා දැමීමට නිල වශයෙන් තීරණය කර ඇති මොහොතේදීම, ධම්මික පෙරේරා මහතාට අයත් Hayleys සමූහය විසින් සුපිරි වෙළඳසැල් 100ක් ආරම්භ කිරීමේ උපාය මාර්ගික ප්රවේශයක් නිවේදනය කිරීම, වෙළෙඳපොළ හිඩැස් පිරවීමේ ව්යාපාරික අවස්ථාව ඉතා ඉක්මනින් ප්රයෝජනයට ගන්නා බවට පැහැදිලි සංඥාවකි.
Hayleys සමූහය, සිය බලවත් සැපයුම් ජාලය (Logistics) සහ නිෂ්පාදන හැකියාවන් (Manufacturing) උපයෝගී කර ගනිමින් සිල්ලර වෙළඳපොළට පිවිසීමෙන්, දැනටමත් ඉතා ඉහළ මට්ටමක පවතින සිල්ලර වෙළඳපොළේ ආධිපත්යය තවදුරටත් එක් සමාගම් සමූහයක් වෙත කේන්ද්රගත වීමේ අවදානමක් පවතී. මෙය පාරිභෝගිකයාට වාසිදායක තරඟකාරිත්වයට වඩා, අනාගතයේදී මිල පාලනය කළ හැකි තනි මොනොපොලි තත්ත්වයකට මග පෑදිය හැකිය.
මෙහිදී සතොස මුහුණ දී ඇති මූල්ය අර්බුදය සත්යයක් වන අතර එය වසා දැමීමට හෝ ප්රතිව්යුහගත කිරීමට රජයට බල කර ඇත. කෙසේ වෙතත්, මෙම රාජ්ය අසමත්වීම සහ පෞද්ගලික අංශයේ සමගාමී සහ දැවැන්ත ව්යාප්තිය අතර කාලානුරූපී සම්බන්ධතාවය, වරුණ රාජපක්ෂ මහතාගේ චෝදනාවන්ට අනුව රහසිගත ව්යාපාරික අතපෙවීමක් පිළිබඳ සැකයක් මතු කරන අතර, රටේ සිල්ලර වෙළඳපොළ එක් ව්යාපාරික බලවතෙකු වටා කේන්ද්රගත වීමේ තාර්කික අවදානමක් පවතින බව මෙම විමර්ශනයෙන් තහවුරු වේ.
මෙම සමස්ත විමර්ශනය විසින් මතු කරන ප්රධානතම දේශපාලන ප්රශ්නය වන්නේ, “ජනතා රජයක්” ලෙස තමන් හඳුන්වා ගන්නා, වත්මන් වාමාංශික ප්රභවයක් සහිත යැයි පවසන ජාතික ජන බලවේගය (NPP) ආණ්ඩුව, සැබවින්ම දේශපාලන ප්රතිපත්ති නිර්ණය කිරීමේදී කාගේ අවශ්යතා වෙනුවෙන් පෙනී සිටින්නේද යන්නයි. රාජ්ය සතොස වැනි ආයතන බිඳ වැටෙන අවස්ථාවක, ධම්මික පෙරේරා, ඩඩ්ලි සිරිසේන (වෙනත් ප්රමුඛ ව්යාපාරිකයන්), හෝ සමිත පෙරේරා වැනි පෞද්ගලික ව්යාපාරික දැවැන්තයන්ගේ අභිමතයන් ඉටු වන ආකාරයේ ව්යාපාරික ව්යාප්ති අවස්ථා සමගාමීව නිර්මාණය වීම, බරපතළ සැක සංකා මතු කරයි.
රටේ සිල්ලර වෙළඳපොළේ ආධිපත්යය එක්තරා ව්යාපාරික කණ්ඩායමක් වෙත කේන්ද්රගත වීම සඳහා, රාජ්ය ආයතනයක් දුර්වල කිරීමේ තීරණ වක්රව හෝ සෘජුව බලපාන්නේ නම්, මෙම ජනතා රජය යළිත් වටයකින් ව්යාපාරිකයින්ගේ උවමනාවන් සහ ඒ හරහා ලැබෙන පාරිතෝෂිත සඳහා කැපවූ “රූකඩයක්” බවට පත්වෙමින් තිබේද? මෙම ප්රශ්නයට පිළිතුරු, ආණ්ඩුවේ අනාගත ආර්ථික ප්රතිපත්ති ක්රියාත්මක වන ආකාරය මත රඳා පවතින බව පෙනේ.
#හරි දේශය – විමර්ශන මාධ්යවේදියෝ