ශ්රී ලංකාවේ රාජ්ය ප්රසම්පාදන ක්රියාවලියේ ඇති දූෂිත ස්වභාවය සහ ඇතැම් නිලධාරීන්ගේ පක්ෂග්රාහී ක්රියාකලාපය, ආණ්ඩු මාරු වුවද වෙනස් නොවන ‘පද්ධතිමය’ අර්බුදයක් බවට නැවත වරක් තහවුරු කරමින්, මීට පෙර ආණ්ඩුවක් යටතේ බරපතල අර්බුදයකට හා වංචා චෝදනාවලට ලක් වූ ඊ-පාස්පෝට් පුද්ගලාරෝපණ පද්ධතියේ (e-Passport Personalization System) ටෙන්ඩරය, වත්මන් රජය යටතේ ද එම ආන්දෝලනාත්මක විදේශ සමාගම් දෙකටම පිරිනැමීමේ ඛේදවාචකයක් වාර්තා වේ.
දේශීය සමාගමක් විසින් අඩු වියදමකට සහ ඉහළ තාක්ෂණික මට්ටමකට රටට ලබා දී ඇති පද්ධතියක් පවතිද්දී, එය ඉවත දමා බිලියන ගණනක අතිරේක වියදමක් දරමින් විදේශීය සමාගමකට මෙම කොන්ත්රාත්තුව ලබාදීමට ගත් තීරණය පිළිබඳව මේ වන විට බරපතල ප්රශ්න මතුව තිබේ.
පසුගිය ආණ්ඩුවේ ආන්දෝලනය
ඊ-පාස්පෝට් මිලියන 5ක් සැපයීම සඳහා වූ ටෙන්ඩරය පසුගිය ආණ්ඩුව යටතේ පිරිනැමුණේ ප්රංශයේ සමාගම් දෙකක ඒකාබද්ධ ව්යාපාරයකට (Thales/JIT consortium). මෙම ප්රසම්පාදන ක්රියාවලිය එදා සිටම බරපතල චෝදනා ලක් වූයේ, ටෙන්ඩර් කැඳවීම අවසන් වීමට වැඩ කරන පැය 8කටත් අඩු කාලයකදී තාක්ෂණික පිරිවිතර වෙනස් කිරීම ඇතුළු ප්රසම්පාදන නීති අමු අමුවේ උල්ලංඝනය කිරීම් හේතුවෙනි.
මෙම ටෙන්ඩරය හා සම්බන්ධ ක්රියාවලිය මත, එවකට ආගමන විගමන පාලකවරයා වූ හර්ෂ ඉලුක්පිටිය මහතාට වසර දෙකක සිර දඬුවමක් නියම වූ අතර, මෑතකදී විගණන වාර්තා මඟින් තහවුරු වූයේ පසුගිය ටෙන්ඩරය හරහා අදාළ සමාගමෙන් ලංකාවට එකුදු මුදලක් හෝ ලැබී නැති බවය. රටේ නීතිය හා මූල්ය විනය සම්බන්ධයෙන් මෙතරම් බරපතල අර්බුදයක් ඇති කළ සමාගම්වලටම වත්මන් රජය යටතේත් නැවත අවස්ථාව ලබාදීම විශේෂ අවධානයට ලක් විය යුතු කරුණකි.
‘අලුත් බෝතලයේ පරණ වයින්’
රට තුළ පැවති පාස්පෝට් හිඟය හමුවේ, ඊ-පාස්පෝට් ටෙන්ඩරය දිනාගත් සමාගම්වලට නියමිත කාලයට චිපය සහිත පාස්පෝට් නිකුත් කිරීමට නොහැකි විය. එහි ප්රතිඵලයක් ලෙස, චිපය රහිත (Chipless) පාස්පෝට් 750,000ක් හා පසුව තවත් 1,100,000ක් එම සමාගම්වලින්ම මිලදී ගැනීමට සිදුවිය. චිපයක් සඳහා යුරෝ එකකට වඩා වැඩි මුදලක් වැය වුවද, චිපය රහිත පාස්පෝට් සඳහා ඔවුන් ලංසු මුදලින් අඩු කළේ යුරෝ සත 10ක් වැනි සැක සහිත මුදලක් පමණි.
වර්තමාන රජය බලයට පත්වීමෙන් පසු ඉතිරි පාස්පෝට් 3,150,000 සඳහා අවශ්ය පුද්ගලාරෝපණ සහ PKI (Public Key Infrastructure) පද්ධති වෙනුවෙන් නැවත ටෙන්ඩර් කැඳවන ලදී (RFP No: DIE/PRO/PKI/2025). මෙය පසුගිය ආණ්ඩුවේ අමාත්යවරයා විසින් සම්මත කරගත් කැබිනට් යෝජනාවකට අනුව සිදුවීම ‘අලුත් බෝතලයේ පරණ වයින්’ සේම බව විචාරකයෝ පෙන්වා දෙති.
තරඟකාරීත්වය සීමා කළ “හතරබීරි” ටෙන්ඩරය
නව ටෙන්ඩරය සඳහා ඉදිරිපත් කළ සුදුසුකම් ප්රබල දේශීය සමාගම්වලට සහ ඉහළ ගණයේ ජාත්යන්තර සමාගම් රැසකට ලංසු තැබීමට නොහැකි වන පරිදි සකස් කර තිබූ බවට බරපතල චෝදනා එල්ල වී තිබේ.
- සීමාකාරී කොන්දේසි: ටෙන්ඩරය සඳහා ජාත්යන්තර සමාගම් පමණක් තරඟ කළ යුතු බවට නිර්දේශ කර තිබීම.
- පක්ෂග්රාහී සුදුසුකම්: ලංසුකරුවන් ඊ-පාස්පෝට් නිකුත් කළ සමාගම් විය යුතු වීම සහ රටවල් දෙකකවත් අදාළ මෙහෙයුම් සිදුකර තිබීම අනිවාර්ය කර තිබීම. (PKI සහ e-Passport Issuance යනු බොහෝ විට වෙනම විශේෂිත සමාගම් විසින් සිදුකරන සේවාවන්ය. එම දෙකම එකම සමාගමෙන් ඉල්ලා සිටීම තරඟය සීමා කිරීමකි).
තාක්ෂණික කමිටුව: ආන්දෝලනාත්මක පසුගිය ටෙන්ඩරයේ සිටි නිලධාරීන්ම වත්මන් ටෙන්ඩරයේ ද තාක්ෂණික කමිටුවේ සිටීම.
ලෝක බලවතුන් 7ක් නුසුදුසුයි, ආන්දෝලනාත්මක සමාගම සුදුසුයි!
මෙම ටෙන්ඩරය සඳහා ප්රංශය, ජර්මනිය, ජපානය, පෝලන්තය, හොංකොං වැනි රටවලට සේවා සැපයූ ලෝකයේ ප්රමුඛ පෙළේ සමාගම් 8ක් ලංසු ඉදිරිපත් කර තිබුණි. එනමුත්, තාක්ෂණික කමිටුව විසින් ලෝකයේ බලවත්ම සමාගම් 7ක්ම නුසුදුස්සන් බවට තීරණය කර, ඉතිරිව ඇත්තේ පසුගිය ආණ්ඩුවේ ආන්දෝලනයට ලක් වූ තලේස්/ජිට් (Thales/JIT) ඒකාබද්ධ සමාගම පමණක් බව වාර්තා වේ.
එපික් ලංකා සමාගම විසින් ජනාධිපතිවරයා වෙත යොමු කළ ලිපියේ (Scanned Letter – HE President.pdf) සඳහන් වන පරිදි, මෙම තීරණය ඉතාම පුදුම සහගත මෙන්ම සැක සහිත තෝරා ගැනීමක් බවට ඔවුන් අවධාරණය කර ඇත.
රුපියල් බිලියන 2.5ක අමතර බර ජනතාවට
ටෙන්ඩරය සඳහා කෙටි ලැයිස්තුගත වූ තලේස්/ජිට් සමාගම, එක් පාස්පෝට් එකක් පුද්ගලාරෝපණය කිරීමට ඇමරිකානු ඩොලර් 3.30ක් (රුපියල් බිලියන 3.139ක්, පාස්පෝට් 3,150,000ක් සඳහා) ලංසු තබා ඇත.
ඊට වෙනස්ව, වර්තමානයේ දෝෂ රහිතව පාස්පෝට් පුද්ගලාරෝපණය සිදුකරන දේශීය සමාගමක් වන එපික් ලංකා (Epic Lanka) ආයතනය, දැනට පවතින පද්ධතියට අවශ්ය සුළු දියුණු කිරීම් පමණක් සිදුකරමින් (PKI මොඩියුලය ඇතුළුව) එක් පාස්පෝට් එකක් පුද්ගලාරෝපණය කිරීමට ඩොලර් 1.00කටත් වඩා අඩු මුදලක් (රුපියල් මිලියන 860ක්) නිල වශයෙන් ආගමන හා විගමන දෙපාර්තමේන්තුවට දැනුම් දී තිබේ.
- තලේස්/ජිට් ලංසුව (අතිරේක වියදම් සහිතව): රු. බිලියන 3.139
- එපික් ලංකා ලංසුව (සියල්ල ඇතුළත්ව): රු. මිලියන 860
මෙම සංසන්දනයට අනුව, තලේස්/ජිට් සමාගමට කොන්ත්රාත්තුව ලබාදීමෙන් රුපියල් බිලියන 2.5කට අධික අතිරේක මුදලක් මහජනතාවට දැරීමට සිදුවනු ඇත. එපමණක් නොව, තලේස්/ජිට් ලංසුවට අත්යවශ්ය ආරක්ෂක අංග වන IPI (Invisible Personalization Image) සහ Letter Screen වැනි තාක්ෂණික ආරක්ෂක ක්රමවේද ඇතුළත් නොවන අතර, ඒ සඳහා අමතර පිරිවැයක් දැරීමට ද සිදුවනු ඇත. මෙම ආරක්ෂක අංග නොමැතිවීම ජාත්යන්තර සිවිල් ගුවන් සේවා සංවිධානයේ (ICAO) නිර්දේශවලට අනුකූල වීම සඳහා අත්යවශ්ය වේ.
රජයේ වගකීම සහ විචාරය
පසුගිය රජය යටතේ සිදු වූ බරපතල ක්රියාදාමයක් හේතුවෙන් එක් නිලධාරියකු සිරගත වී, රටට මූල්යමය වාසියක් නොලැබී තිබියදීත්, වත්මන් රජය යටතේ ද එම සමාගම්වලටම ටෙන්ඩරය ලබාදීමට යාම, “කැලේ මාරු වුණාට කොටියාගේ පුල්ලි මාරු නොවන” බව සනාථ කරන්නා සේය.
ජනාධිපතිවරයා විසින් දූෂණය පිටු දැකීම සහ විනිවිදභාවය තහවුරු කිරීම පිළිබඳව නිතර අවධාරණය කළද, රාජ්ය සේවයේ ඇතැම් නිලධාරීන්ගේ පක්ෂග්රාහී ක්රියාකලාපය නිසා ආණ්ඩුවේ නම කැතවීමටත්, අවසානයේ බිලියන ගණනක බර ජනතාව මත පැටවීමටත් සිදුවන තත්ත්වයක් නිර්මාණය වී ඇත.
එපික් ලංකා ආයතනය අවධාරණය කරන්නේ, දේශීය ඉංජිනේරුවන් විසින් සංවර්ධනය කරන ලද, රුපියල් මිලියන 300ක පමණ වටිනාකමකින් යුක්ත, මේ දක්වා පද්ධති බිඳවැටීමක් වාර්තා වී නොමැති පද්ධතියක් පවතිද්දී, එය ඉවත දමා විදේශ සමාගමකින් නව පද්ධතියක් මිලදී ගැනීමට කිසිදු සාධාරණ හේතුවක් නොමැති බවය. එය හුදෙක් මහජන මුදල් නාස්තියක් පමණි.
ගෝලීය වශයෙන් පිළිගත්, කාර්යක්ෂම සහ අඩුම මිලට සේවා සැපයිය හැකි සමාගම් නුසුදුසු කර, පසුගිය ආණ්ඩුව යටතේ දෝෂ සහිත බව ඔප්පු වූ ක්රියාවලියකට ගොස්, රුපියල් බිලියන 2.5කට අධික මහජන මුදල් නාස්තියක් සිදුකිරීමේ අවදානම සම්බන්ධයෙන් ජනාධිපතිවරයා ඇතුළු රජය වහාම මැදිහත් වී, මෙම ප්රසම්පාදන ක්රියාවලිය පිළිබඳ පුළුල් විමර්ශනයක් සිදුකිරීම රටේ විනිවිදභාවය සහ මූල්ය විනය තහවුරු කිරීමට අත්යවශ්ය වේ.
මූලාශ්ර –
* ගිය ආණ්ඩුවෙන් මේ ආණ්ඩුවට මාරු වූ ඊපාස්පෝට් ටෙණ්ඩරය (ගයාන් ගාල්ලගේ -ලංකාදීප පුවත්පත)
* (ව්යාපෘති වාර්තාව/ලිපිය): The Project Description: Request for Proposals (RFP) No: DIE/PRO/PKI/2025, issued by the Department of Immigration and Emigration (DIE) for the “Procurement of Issuance System and Relevant Public Key Infrastructure components for personalization of e-Passports to the Department of Immigration and Emigration of Sri Lanka”
* එපික් ලංකා ආයතනය විසින් ජනාධිපතිවරයා වෙත යොමු කරන ලද ලිපිය සහ ඊට අදාළ අමතර තොරතුරු
* (Formal Objections): Formal Objections to Request for Proposals No: DIE/PRO/PKI/2025 – Procurement of e-Passport Issuance System and Relevant Public Key Infrastructure Components (dated 04th June 2025)
*රූපවාහිනී නිවුස් සහ ලිපි: පසුගිය ආණ්ඩුව යුගයේ බරපතල අර්බූධයක් බවට පත්වූ ඊවීසා ටෙන්ඩරය පිළිබඳ සහ ආගමන විගමන පාලක හර්ෂ ඉලුක්පිටිය සිරගත වීම පිළිබඳ පුවත් වාර්තා සහ ලිපි
* විගණන වාර්තා තොරතුරු: ඊවීසා කොන්ත්රාත්තුව ලබාදුන් සමාගමෙන් පසුගිය ටෙන්ඩරය හරහා ලංකාවට එකුදු මුදලක් හෝ ලැබී නැති බවට විගණන වාර්තාවෙන් හෙළිවීම.
පිළිතුරු ලබාදීමේ අයිතිය:-
මෙම වෙබ් අඩවියේ පළවන පුවතක් හේතුවෙන් යම් පුද්ගලයකුට හෝ පාර්ශ්වයක අපහසුතාවක් පැනනගින්නේ නම් හෝ යම් තොරතුරක් නිවැරදි විය යුතු යැයි යම් පුද්ගලයකුට හෝ පාර්ශ්වයකට හැඟෙන්නේ නම්, ඒ වෙනුවෙන් ප්රතිචාර දැක්වීමට සම්පූර්ණ අයිතිය පවතී. harideshaya.lk නිරන්තරයෙන් නිවැරදි තොරතුරු වාර්තා කිරීමට බැඳී සිටින අතර, වෘත්තීය ආචාරධර්මවලට ගරුකරන අන්තර්ජාල වේදිකාවක් ලෙස පිළිතුරු ලබාදීමේ අයිතියට ගරුකරයි.
ඒ වෙනුවෙන් කරුණාකර අපට දැනුම්දෙන්න..
Email – [email protected]
WhatsApp – +94771474028