දකුණේ ජනතාව ‘පිලිකා වළල්ලක’ සිරවේ ද?
(නොවිසඳෙන පාරිසරික අර්බුදයේ දෘශ්ය සාක්ෂි)
ශ්රී ලංකාවේ ප්රධාන සංවර්ධන කේන්ද්රස්ථානයක් වන හම්බන්තොට ජාත්යන්තර වරාය ආශ්රිතව සිමෙන්ති නිෂ්පාදනය සඳහා අවශ්ය අමුද්රව්ය (ක්ලින්කර්, ජිප්සම්, ස්ලැග්) මෙහෙයවීමේදී සිදුවන බරපතල පාරිසරික විනාශයක් සහ මහජන සෞඛ්ය අවදානමක් මේ වන විට රටේ අවධානයට ලක්ව තිබේ.
ප්රදේශවාසීන් නඟන චෝදනා අනුව, මෙම අමුද්රව්ය විවෘත ස්ථානවල ගොඩගැසීම සහ ආවරණය නොකළ ට්රක් රථ මඟින් ප්රවාහනය කිරීම හේතුවෙන් විශාල වශයෙන් දූවිලි අංශු පරිසරයට මුදා හැරේ.
මෙම ගවේෂණාත්මක වාර්තාව මඟින්, සිමෙන්ති සමාගම්වල නියාමනයෙන් තොර ක්රියාකාරකම් මගින් ප්රදේශවාසීන්ට සහ පරිසරයට ඇති කරන සෘජු හානිය, එම අමුද්රව්යවල පිළිකාකාරක රසායනිකයන් අඩංගුද යන අවදානම සහ මේ සම්බන්ධයෙන් මධ්යම පරිසර අධිකාරිය (CEA) ඇතුළු රාජ්ය ආයතන නිහඬව සිටීමට හේතු වූ නියාමන අක්රියතාව සහ දූෂණ චෝදනා පිළිබඳව ගවේශනාත්මකව අධ්යයනය කරනු ඇත.
1. දෘශ්ය සාක්ෂි සහිත පාරිසරික විනාශයේ ස්වභාවය
ප්රදේශවාසීන්ගේ චෝදනා සනාථ කරමින් නිරීක්ෂණය කරන ලද ඡායාරූප මඟින් අනාවරණය වන්නේ, මෙම මෙහෙයුම් සම්මත ආරක්ෂක ක්රමවේදවලින් තොරව සිදුවන බවයි. එහිදී පැටවීමේ සහ ගොඩගැසීමේදී විෂ දූවිලි මුදා හැරීම සිදුවන අතර වරාය තුළදී නැව්වලින් ට්රක් රථවලට අමුද්රව්ය පැටවීමේදී, එම ස්ථානයම ඝන දූවිලි වලාකුළකින් වැසී යන ආකාරය ඡායාරූපවල පැහැදිලිව දැක්වේ.
- ප්රාථමික දූවිලි දූෂණය:
- මෙම දර්ශන මගින් පෙන්වන්නේ, අමුද්රව්ය හැසිරවීමේදී තෙතමනය යෙදීම (Spraying) හෝ සංවෘත වාහක පටි (Covered Conveyor Belts) වැනි පාරිසරික පාලන ක්රමවේද භාවිතා නොකරන බවයි.
ගොඩගැසීමේ ගැටලුව:- ඇතැම් සමාගම් විසින් ක්ලින්කර් සහ ස්ලැග් වැනි ද්රව්ය විවෘත ස්ථානවල (Open Stockpiling) ගොඩගසා තැබීම නිසා, සුළඟට අසුවී එම සියුම් දූවිලි අංශු විශාල ප්රදේශයකට ව්යාප්ත වී, වාතය, පස සහ ජල මූලාශ්ර දූෂණය කරයි.
ගාලු පාර ඔස්සේ විහිදෙන අවදානම
හම්බන්තොට සිට ගාල්ලේ පිහිටි කර්මාන්තශාලා දක්වා මෙම අමුද්රව්ය ප්රවාහනයේදී ආවරණය නොකළ හෝ දුර්වල ලෙස ආවරණය කළ ට්රක් රථ භාවිත කෙරේ.
(ඡායාරූපවල දැක්වෙන පරිදි මාර්ගය පුරා ඇතිවන දූවිලි වලාකුළු)
- මෙමගින්මාර්ගයේ ගමන් කරන අනෙකුත් වාහන සහ මාර්ගය ආසන්නයේ ඇති ජනාවාසවලට දූවිලි කෙලින්ම බලපායි.
- ප්රවාහන මාර්ගය දෙපස කෘෂිකාර්මික බිම් සහ ජල පද්ධති මත මෙම දූවිලි තැන්පත් වීමෙන් පාරිසරික පද්ධතිවලට හානි සිදු වේ.
2. සෞඛ්ය අවදානම: පිළිකාකාරක සහ ශ්වසන රෝග
මෙම දූවිලි හුදෙක් පස් දූවිලි නොවන අතර, සිමෙන්ති අමුද්රව්යවල පවතින ඇතැම් රසායනිකයන් බරපතල සෞඛ්ය අවදානමක් ගෙන එයි.
| රසායනිකය/ද්රව්ය | මූලාශ්රය | සෞඛ්ය බලපෑම | බරපතලකම |
| අළුත් සිලිකා (Respirable Crystalline Silica – RCS) | ක්ලින්කර්, ස්ලැග්, හුණුගල් | පෙනහළු පිළිකා (Lung Cancer), සිලිකෝසිස් (Silicosis) | පිළිකාකාරක |
| හෙක්සාවැලන්ට් ක්රෝමියම් ($\text{Cr}^{6+}$) | අමුද්රව්ය/ඉන්ධන අපද්රව්ය | සමේ රෝග, ශ්වසන පද්ධතියට හානි, පිළිකා අවදානම | විෂ සහිත/පිළිකාකාරක |
| ක්ෂුද්ර අංශු ($\text{PM}_{2.5}$ සහ $\text{PM}_{10}$) | දූවිලි මුදා හැරීම | ඇදුම, බ්රොන්කයිටිස්, හෘද රෝග, ශ්වසන අසාර්ථකත්වය | බරපතල රෝගාබාධ |
| බැර ලෝහ (ඊයම්, රසදිය) | කර්මාන්තශාලා විමෝචන | ස්නායු හා වකුගඩු පද්ධතියට හානි | විෂ සහිත |
පුත්තලම් සිමෙන්ති කම්හල ආශ්රිතව සිදුකළ අධ්යයනවලින් හෙළි වී ඇත්තේ, එවැනි කර්මාන්තශාලා අසල ජීවත් වන ජනගහනයෙන් 14% කට පමණ ශ්වසන රෝග ඇති වී ඇති බවයි. මෙම දූෂිත ක්රියාවලිය තවදුරටත් ඉදිරියට ගෙන යෑම, දකුණු පළාතේ ජනතාව වසර කිහිපයකින් ‘පිළිකා වළල්ලක’ සිරකිරීමට ඇති අවදානම ඉහළ නංවයි.
3. රාජ්ය ආයතනවල වගවීම සහ දේශපාලන-ආයෝජන ගැටුම
මෙහිදී මතු වන ප්රධානතම ගවේෂණාත්මක ප්රශ්නය වන්නේ, මෙතරම් ප්රසිද්ධියේ සහ දීර්ඝ කාලයක් තිස්සේ සිදුවන පාරිසරික හානිය සම්බන්ධයෙන් මධ්යම පරිසර අධිකාරිය (CEA) සහ වරාය අධිකාරිය ඇතුළු රාජ්ය ආයතන නිසි පරිදි සොයා බලා තිබේද යන්නයි.
නියාමන හිඩැස
සිමෙන්ති කර්මාන්තශාලා සඳහා නිකුත් කරන පාරිසරික ආරක්ෂණ බලපත්ර (EPL) වල කොන්දේසි ඡායාරූප මඟින් පැහැදිලිව උල්ලංඝනය වන බව පෙනේ. එහෙත්, මෙම සමාගම්වලට එරෙහිව දැඩි දඬුවම් හෝ මෙහෙයුම් අත්හිටුවීමක් පිළිබඳව වාර්තා නොවීම, රාජ්ය ආයතනවල නීති බලාත්මක කිරීමේ අක්රියතාව සනාථ කරයි.
විදේශ/දේශීය ආයෝජන ප්රමුඛතාව
මෙරට ක්රියාත්මක වන ප්රධාන සිමෙන්ති සමාගම් (INSEE, Tokyo, UltraTech වැනි) ජාත්යන්තර මට්ටමේ ක්රියාකාරීත්වයන් සහිත ආයතන වේ. ඔවුන් කෙටි කාලීන ආර්ථික වාසි තකා, සංවෘත වාහක පටි වැනි මිල අධික නමුත් පරිසර හිතකාමී තාක්ෂණයන් භාවිත නොකර, ලාභදායී විවෘත ක්රමවේදවලට යොමු වී ඇත්තේ, මෙරට නියාමන පද්ධතියේ පවතින දුර්වලකම ප්රයෝජනයට ගනිමිනි.
ජාත්යන්තර ආයෝජකයින්ගේ සහභාගීත්වයෙන් ලංකාවේ ක්රියාත්මක වන ප්රධාන පෙළේ සිමෙන්ති සමාගම්
- Holcim/LafargeHolcim (වර්තමානයේ Siam City Cement (Lanka) Limited – INSEE Cement): ස්විට්සර්ලන්තය සහ ප්රංශය පදනම් කරගත් ලොව විශාලතම සිමෙන්ති නිෂ්පාදකයින් දෙදෙනෙකුගේ එකතුවක් වූ අතර, පසුව තායිලන්තයේ Siam City Cement සමාගම විසින් ශ්රී ලංකාවේ මෙහෙයුම් මිලදී ගන්නා ලදී.
- Tokyo Cement Company (Lanka) PLC: ශ්රී ලංකාවේ ප්රමුඛතම සමාගමක් වන අතර ජාත්යන්තර මූල්ය ආයතනවල ආයෝජන ද පවතී.
- UltraTech Cement Lanka (Pvt) Ltd: ඉන්දියාවේ Aditya Birla Group සතු සමාගමකි.
- විවිධ ආනයනකරුවන්: චීනය සහ මැද පෙරදිග වැනි රටවලින් සිමෙන්ති ආනයනය කරන වෙනත් සමාගම් ද වෙළඳපොලේ ක්රියාත්මක වේ.
ආයෝජකයින් පරිසර හිතකාමී නිෂ්පාදනයට නොපෙළඹෙන්නේ ඇයි?
ජාත්යන්තරව ප්රමුඛ පෙළේ සමාගම් බොහෝ විට දැඩි පාරිසරික රෙගුලාසිවලට යටත් වන අතර ඔවුන්ගේ ගෝලීය ප්රතිපත්ති පරිසර හිතකාමී විය යුතුය. එහෙත්, ශ්රී ලංකාව වැනි සංවර්ධනය වෙමින් පවතින රටවල මෙම ගැටලුව මතු වීමට හේතු කිහිපයක් තිබේ.
- අධික වියදම: සංවෘත වාහක පටි වැනි නවීන තාක්ෂණයන් සහ පාරිසරික පාලන පද්ධති ස්ථාපනය කිරීම සඳහා විශාල මූලික ආයෝජනයක් අවශ්ය වේ. ඇතැම් සමාගම් වියදම් අවම කර ගැනීම සඳහා ලාභදායී (නමුත් පාරිසරික වශයෙන් හානිකර) ක්රම භාවිත කිරීමට පෙළැඹේ.
- රෙගුලාසි දුර්වල වීම හෝ බලාත්මක නොවීම: රට තුළ පවතින පාරිසරික නීති රීති ප්රමාණවත් නොවීම හෝ ඒවා නිසි ලෙස බලාත්මක කිරීමේදී රාජ්ය ආයතනවල ඇති දුර්වලතා.
- තරඟකාරිත්වය: වෙළඳපොලේ ලාභදායීතාවය පවත්වා ගැනීමට ඇති අවශ්යතාවය නිසා ඇතැම් සමාගම් පාරිසරික වියදම් කපා හැරීමට තීරණය කිරීම.
- තාවකාලික විසඳුම්: දිගුකාලීන පාරිසරික විසඳුම් වෙනුවට කෙටිකාලීන, පහසු විසඳුම් තෝරා ගැනීම.
දූෂණ චෝදනා
රජයේ ප්රමුඛතා වන්නේ විශාල ආයෝජන ආකර්ෂණය කර ගැනීම නිසා, පාරිසරික නීති දැඩි ලෙස බලාත්මක කිරීම ආයෝජකයින් අධෛර්යමත් කරනු ඇතැයි යන දේශපාලන දෙගිඩියාවක් පවතී. මෙවැනි නීති විරෝධී ක්රියාකාරකම් මෙතරම් දීර්ඝ කාලයක් තිස්සේ නොනවත්වා සිදු කිරීමට හැකි වීම, රාජ්ය ආයතනවල ඇතැම් නිලධාරීන් ‘නමා ගනිමින්’ හෝ නිලධාරීන්ගේ නොසැලකිල්ල මත අනුමැතීන් සහ නිශ්ශබ්දතාවය ලබා දී ඇති බවට වන දූෂණ චෝදනා සහ සැකයන් ඉහළ නංවයි.
හම්බන්තොට සිමෙන්ති අමුද්රව්ය ප්රවාහනයේ අර්බුදය, ආර්ථික සංවර්ධනය වෙනුවෙන් මහජන සෞඛ්යය සහ පරිසරය පාවා දීමේ බරපතල නිදර්ශනයකි. ඡායාරූපවලින් සනාථ වන දූවිලි දූෂණය, රෝග සහ මරණය ඇති කළ හැකි විෂ සහිත රසායනිකයන් පරිසරයට මුදා හරින බවට වන අනතුරු ඇඟවීමකි.
සංවර්ධනය සහ ජීවිතය අතර ගැටුම
හම්බන්තොට සිමෙන්ති අමුද්රව්ය ප්රවාහන අර්බුදය ශ්රී ලංකාවේ සංවර්ධන ප්රමුඛතා සහ මහජන සෞඛ්ය අතර පවතින විෂමතාවේ කැඩපතකි. ක්ලින්කර් සහ අනෙකුත් අමුද්රව්යවලින් පරිසරයට මුදාහැරෙන විෂ සහිත දූවිලි අංශු සහ පිළිකා කාරක රසායනිකයන්, දකුණු පළාතේ ජනතාවගේ ජීවිත කෙටි කරන බරපතල සෞඛ්ය අවදානමකි.
මෙම අර්බුදයෙන් මිදීමට නම්, රාජ්ය ආයතන හුදු බලපත්ර නිකුත් කරන්නන්ගේ භූමිකාවෙන් මිදී, පාරිසරික නීති විනිවිදභාවයෙන් සහ දැඩිව බලාත්මක කරන්නන්ගේ භූමිකාවට පිවිසිය යුතුය. අති නවීන සංවෘත වාහක පටි තාක්ෂණය වහාම අනුගමනය කිරීමට අදාළ සමාගම්වලට බල කිරීම සහ පාරිසරික නීති නොසලකා හරින නිලධාරීන් සම්බන්ධයෙන් දැඩි විමර්ශන පැවැත්වීම, මෙම පාරිසරික අසාධාරණය නිමා කිරීමට ඇති එකම තාර්කික පදනම වනු ඇත. දූෂණයට හෝ නොසැලකිල්ලට දෙන ඉඩකඩ, රටේ අනාගත පරම්පරාවේ සෞඛ්ය අවදානම බවට පත්වීම වැළැක්විය යුතුය.
ඒ සඳහා,
- සංවෘත ප්රවාහන ක්රම අනිවාර්ය කිරීම
- අදාළ සිමෙන්ති සමාගම්වලට වහාම ක්රියාත්මක වන පරිදි සංවෘත වාහක පටි සහ අනෙකුත් නවීන දූවිලි පාලන පද්ධති භාවිතා කිරීමට නීතිමය වශයෙන් බල කළ යුතුය.
- EPL සමාලෝචනය සහ දඬුවම්
- CEA විසින් සියලුම සිමෙන්ති කර්මාන්තශාලාවල EPL කොන්දේසි වහාම දැඩි ලෙස සමාලෝචනය කළ යුතු අතර, නීති උල්ලංඝනය කරන සමාගම්වලට එරෙහිව දඩ මුදල් හා බලපත්ර අවලංගු කිරීම ඇතුළු දැඩි නීතිමය පියවර ගත යුතුය.
අල්ලස් හෝ දූෂණ විමර්ශන කොමිෂන් සභාව (CIABOC) විසින් මෙම පාරිසරික නීති උල්ලංඝනයන්ට අනුමැතිය දුන් හෝ නොසලකා හැරිය රාජ්ය නිලධාරීන් සම්බන්ධයෙන් ස්වාධීන, විනිවිදභාවයෙන් යුත් විමර්ශනයක් වහාම ආරම්භ කළ යුතුය.
රටක සංවර්ධනය මැනිය යුත්තේ ආයෝජන ප්රමාණයෙන් නොව, සිය පුරවැසියන්ගේ සෞඛ්ය සහ ජීවන තත්ත්වය ආරක්ෂා කිරීමෙනි. මෙම අර්බුදයට වහාම තිරසාර විසඳුම් ලබා දීම, වගකිවයුතු රාජ්යයක ප්රමුඛතම වගකීම වන්නේය.
පිළිතුරු ලබාදීමේ අයිතිය:-
මෙම වෙබ් අඩවියේ පළවන පුවතක් හේතුවෙන් යම් පුද්ගලයකුට හෝ පාර්ශ්වයක අපහසුතාවක් පැනනගින්නේ නම් හෝ යම් තොරතුරක් නිවැරදි විය යුතු යැයි යම් පුද්ගලයකුට හෝ පාර්ශ්වයකට හැඟෙන්නේ නම්, ඒ වෙනුවෙන් ප්රතිචාර දැක්වීමට සම්පූර්ණ අයිතිය පවතී. harideshaya.lk නිරන්තරයෙන් නිවැරදි තොරතුරු වාර්තා කිරීමට බැඳී සිටින අතර, වෘත්තීය ආචාරධර්මවලට ගරුකරන අන්තර්ජාල වේදිකාවක් ලෙස පිළිතුරු ලබාදීමේ අයිතියට ගරුකරයි.
ඒ වෙනුවෙන් කරුණාකර අපට දැනුම්දෙන්න..
Email – [email protected]
WhatsApp – +94771474028