මාධ්‍ය ස්වයං වාරණය, ‘සිස්ටම් චේන්ජ්’ සහ මිතුරු බලපෑම්: ගයාන්ගේ ‘ඩිලීට්’ කිරීම සහ උවිඳුගේ ‘කැබිනට්’ මෙහෙයුම

විශේෂ දේශපාලන විමර්ශනයක්

රටම මහා ජල ගැල්මකින් සහ නායයෑම් තර්ජනයකින් පීඩා විඳිමින් සිටින මොහොතක, ආපදා කළමනාකරණයට එහා ගිය දේශපාලන සහ මාධ්‍ය අර්බුදයක් සමාජ ජාල හරහා කරළියට පැමිණ තිබේ. මෙය හුදෙක් ෆේස්බුක් පෝස්ට් එකක් දැමීම හෝ ඉවත් කිරීම පිළිබඳ කාරණයක් නොව, වත්මන් ආණ්ඩුවේ “පද්ධති වෙනස” (System Change), මාධ්‍ය නිදහස සහ රාජ්‍ය පාලනයේ විනිවිදභාවය පිළිබඳ බරපතල ප්‍රශ්න මතු කරන්නකි.

ප්‍රවීණ මාධ්‍යවේදී සංජීව බටුවත්ත සහ විදෙස්ගත මාධ්‍ය ක්‍රියාකාරී උවිඳු කුරුකුලසූරියගේ අදහස් දැක්වීම් හරහා මෙම අර්බුදයේ දිග පළල විමසා බැලිය යුතුය.

"ඊයෙ කප්පම් කේස් එකක් ඇදල ගත්ත නිව්ස් ෆස්ට් ප්‍රවෘත්ති අධ්‍යක්ෂක ගයාන් සම්පත් එයාගෙ පෝස්ට් එක අයින් කරගෙන.
ගයාන් ට එකට උපදෙස් ලැබුනෙ ෂෙවාන්ගෙන්ද , සූරියබන්ඩාරගෙන්ද එහෙමත් නැත්තං රටේ ඊටත් ලොකු තැනකින්ද දන්නෙ නැහැ.
හැබයි ගයාන් සම්පත් කියන්නෙ නිව්ස් ෆස්ට් ප්‍රවෘත්ති අධ්‍යක්ෂ තනතුර ඉතාම පහත්ම තැනකට දාපු කෙනා බව කියන්න ඕනෙ. මම සිරස ප්‍රේක්ෂකයෙක්. නිව්ස් එකක් තහවුරුකර ගන්න සිරස බලන පුරුද්දක් මට තිබුනා.
ක්‍රිෂාන්ත කුරේ, සංගීත් Sangeeth Kalubowila , සුසිල් Susil Kindelpitiya , ධර්ම ශ්‍රී ඒකනායක කියන අධ්‍යක්ෂවරුන් පවා හිටපු රජයන් එක්කත් , කිලී මහාරාජා මහතාගේ දේශපාලන ලයින් එකත් එක්කත් වැඩකලා.
හැබයි මේ තරම් කැත විදියට දේශපාලනය උන ප්‍රවෘත්ති අධ්‍යක්ෂවරයෙක් සිරසෙ මම දැකල නැහැ. අයිටීඑන් එකේ හිටපු මහින්ද අබේසුන්දර අයියවත් මේ ලෙවල් එකට කඩේ ගියෙ නැහැ.
මට ඔහු සමග පෞද්ගලික කිසිම හැදනුම්කමක් හෝ තරහක් නැහැ.
මම සිරසෙ හිටපු ප්‍රේක්ෂකයෙක් හැටියට මේ ලියන්නෙ.
මාව නිව්ස් ෆස්ට් බලන එකෙන් ඉවත්කලේ සුරංග සේනානායක මගේ මිත්‍රයා සහ ඉහත කිව්ව ප්‍රවෘත්ති අධ්‍යක්ෂවරයා.
මම දන්නෙ නැහැ පිටිගලල , චාමික රොෂාන්ල දැන් කොහෙද කියලා. ඒ අය දකින්නෙ නැහැ අපි දැන්.
නිව්ස් ෆස්ට් කියන බ්‍රෑන්ඩ් එක විනාශ වෙමින් යනවා.
ඒක අපරාදයක්".

01. නිව්ස් ෆස්ට් අධ්‍යක්ෂවරයාගේ “ස්වයං වාරණය” කාගේ උවමනාවටද?

සිරස (News 1st) ප්‍රවෘත්ති අධ්‍යක්ෂ ගයාන් සම්පත් විසින් ආපදා කළමනාකරණය සහ කප්පම් සිද්ධියක් සම්බන්ධයෙන් තැබූ ෆේස්බුක් සටහනක් හදිසියේ ඉවත් කර ගැනීම බරපතල සැකයකට තුඩු දී තිබේ. සංජීව බටුවත්ත පෙන්වා දෙන පරිදි, ගයාන් සම්පත් යනු අතීතයේ දේශපාලන න්‍යාය පත්‍රයන්ට අනුව මාධ්‍ය හැසිරවූ බවට චෝදනා ලැබූවෙකි. එහෙත්, මෙවර ඔහු තැබූ පෝස්ටුව ඉවත් කරගත්තේ කාගේ බලපෑමටද?

මෙහිදී ප්‍රධාන සැකයන් දෙකක් මතු වේ:

1. ආයතනික බලපෑම: ෂෙවාන් ඩැනියෙල් හෝ කිලී මහාරාජා පාලනාධිකාරිය හරහා එල්ල වූ බලපෑමක්ද?
2. දේශපාලන බලපෑම: ජනාධිපති අනුර කුමාර දිසානායක හෝ වත්මන් රජයේ ඉහළ පෙළේ අණක් ක්‍රියාත්මක වූයේද?

තහවුරු කරගත් පුවත් වාර්තා කිරීමට නමක් දිනා සිටි “සිරස” සන්නාමය, මෙවැනි සිදුවීම් හරහා සිය විශ්වසනීයත්වය විනාශ කර ගනිමින් සිටින බවක් පෙනෙන්නට තිබේ. මාධ්‍යවේදියෙකු තමා පළ කළ දෙයක් වගකීමෙන් යුතුව පවත්වාගෙන යාම වෙනුවට, ඉහළ නියෝගයකට එය හකුලා ගැනීම “මාධ්‍ය නිදහස” භුක්ති විඳීමක් නොව, නූතන වාරණයකට (Censorship) යටත් වීමකි.

02. උවිඳුගේ පාපොච්චාරණය සහ “ගජමිතුරු” පාලනය

මෙම සිදුවීම් මාලාවේ වඩාත්ම කම්පන සහගත හෙළිදරව්ව සිදු කරන්නේ උවිඳු කුරුකුලසූරියයි. ඔහු සිය ඥාතියෙකු (උදය හේරත්) ආපදා කළමනාකරණ මධ්‍යස්ථානයේ තනතුරකින් ඉවත් කිරීමට එරෙහිව ජනාධිපති අනුර කුමාර දිසානායකට බලපෑම් කළ ආකාරය ප්‍රසිද්ධියේ කියා සිටී.

මේ තමංගෙ පෝස්ටු එක ගැන නැවත ලියන උවිඳුගේ පෝස්ට් එක.

“ ඩිසාස්ට මැනේජ්මන්ට්: උඹට ගෙදර ඉන්නත් බැරි වෙනවා කියල අනුර අත්සන් කරපු කැබිනට් පේප එක අකුල ගත්තා!
මගේ පෝස්ට් එකට විග්‍රහ ලියන අය දැන ගන්න ඕන දෙයක් තියෙනව;

1. හු|ත්තො’ කියන වචනෙ ලිව්වෙ ජනාධිපතිට නෙමෙයි - චුරු චුරු ගගා වැලලෙන හැමෝටම කියන එක. සිංහල මහාචාර්ය කෙනෙක්ගෙන්වත් අහගන්න ඒක.

2. මම එහෙම ජනාධිපතිටම ඇමතුවත් ප්‍රශ්නයකුත් නැහැ. ඇමරිකාවෙ ජනාධිපතිලට, එංගලන්තෙ රජතුමාට එහෙම කොච්චර නරක විදියට තිත්ත කුණුහරපෙන් ප්‍රසිද්ධියේ බණිනවද මාධ්‍ය වලත්, මිනිස්සු අසරණ උනාම. ගූගල් කරලවත් බලාගන්න ඒව.

3. ජනාධිපති කෙනෙක් දත්ත නැහැ කියල ප්‍රසිද්ධියේ කියන කොට ඒ තරම් ගොං පාට් එකක් තව තියෙනවද? අනික මේ ව්‍යසනයේ දත්ත නැති එකට ඡායා කැබිනට් කතාව අදාල වෙන්නෙ කොහොමද කියල අහන අයට කියන්න තියෙන්නෙ - මේ ආණ්ඩුව එහෙම ඇමතියෙක් දාලවත්, ඒව ගැන පෙර සූදානමක්වත් නැතුව හිටිය නිසා තමා ඒ දැනුම මේ අයට නැත්තෙ කියන එක.

4. මම ප්‍රසිද්ධියෙත් ලියල තියෙන එකක්. ඒ තමා, මගෙ අයිය, ඒ කියන්නෙ මගෙ අම්මගෙ අක්කගෙ පුතා - ආමි ලොක්කෙක් වෙච්ච උදය හේරත් තමා රනිල්ගෙ ආණ්ඩු කාලෙ ආපදා කළමණාකරන ආයතනයේ ලොක්ක කරල තිබ්බෙ. මේ ආණ්ඩුව ආවම ගිය අවුරුද්දෙ මාර්තු මාසෙ වෙනකන් දීල තිබ්බ උගේ පත්වීම මාස තුනකට කලින් අහෝසි කරන්න ගියා. අයින් වෙන්න කියල කටින් කියල, ජාතික ජන බලවේගයට සපෝට් කරපු - ඒත් ආමි ලොක්කෙක්ව දාන්න. ඒ අලුතින් පත් කරන්න ගිය කෙනා මගේ අයිය සේවයේ ඉන්න කොටම ඒ කාර්යයාලයට ඇවිත් එතන සේවක සේවාකාවන්ව අමතල තිබ්බ, එයා තමා ඊ ළගට ඒ තනතුරට එන්නෙ කියල. මගේ මසිය ඉල්ලා අස්වීමේ ලියුම ලියල ඒකෙ කොපියක් මට එව්ව ඒ ප්රී මැචුවලි අයින් කරන්න යන එක ගැන. මම විස්තරේ අහගෙන කිව්ව හිටපං පොඩ්ඩක් ලියුම යවන්න එපා කියල. මම අනුරටයි අනුර ඕන කුණුහරපයක් කියපං මූට කියල අනුර මට යාලු කරපු යාලුවටයි මෙසේජ් එකක් දැම්ම. ඒ වෙනකොටත් අලුත් කෙනාව පත්කරන කැබිනට් පේපර් එකට අනුර අත්සන් කරල තිබ්බෙ. ඊට පහුවදා කැබිනට් එක. මම ඇහැව්වෙ රජයේ මුදල් වියදම් කරල රට රටවල යවල ආපදා කළමණකරනය ගැන පුහුණු කරපු, කිසිම චෝදනාවක් නැති එකාව ප්‍රී මැචුවලි කට වචනෙන් යවන්නෙ ඇයි බං කියන එක විකරයි. ඒ ගමන්ම ලැදියාවන්ගේ ගැටුමත් මම හෙලිදරවු කරා. මම කිව්ව අයින් කරන්න යන එකාට ඒ තනතුර දුන්නෙ රනිල්ගෙ රොයල් කොලීජියෙ නිසා නෙමෙයි උගෙ දක්ෂකමට කියල, ඒ මගේ ලෙකු අම්මගෙ පුතා කියල. අම්මට සිරි උඹට ගෙදර ඉන්නත් බැරි ප්‍රශ්නයක් වෙන්නෙ කියල, අනුර මහ රෑ ඒ අත්සන් කරපු කැබිනට් පේප එක අවලංගු කළා. උදය අයියට එයාගෙ ඉතුරු මාස තුනත් ඉන්න දීල ගෞරවාන්විත සමු දීමක් දුන්න. එහෙමයි වැඩ වෙන්නෙ. තමන්ට වැඩ කරපු උන්ව තනතුරු වලට දාගෙන දැන් දත්ත නැහැ කිව්වම මට මල පනින්නෙ නැද්ද?

5. මම ව්‍යසන වාර්තාකරණය ගැන ජනමාධ්‍ය අයව විතරක් නෙමෙයි, ප්‍රාදේශීය ලේකම්ල, තව රජයේ නිලධාරීන් පවා පුහුණු කරල, මොඩියුල් ලියල, ගොඩක් ඒ ගැන ලියල තියෙන කෙනෙක්. තනියම දවස් තුනක ට්‍රේනිං කරල තායෙනව සහයට ඩැනී කෙනෙකුත් නැතුව. මම තනියම කාමරේදි අම්පාරෙදි ඇඩුවත් එක්ක ඇයි මම මෙහෙම මැරෙන්නෙ මේවා කියා දෙන්න කියල. කොටින්ම සුනාමි කාලෙ ෆුකට්වලට ගිහින් ලංකාවෙ තත්ත්වය ගැන දේශනාව දුන්නෙත් මම. ඒ දේශනාවත් තායිලන්තෙ අය ගහපු පොතේ තියෙනව. ඕන නම් ස්ක්‍රීන් ශොට්ස් දාන්නම්.

6. අවසාන වශයෙන් කියන්න තියෙන්නෙ, මම පිට කළේ මට මෙසේජ් කර කර උදව් ඉල්ලන අයගේ කෝපය”.

උවිඳුගේ ප්‍රකාශයෙන් ගම්‍ය වන කරුණු ඉතා බරපතලය:

• රාජ්‍ය ප්‍රතිපත්තියට එරෙහිව පුද්ගලික මැදිහත්වීම්: අනුර කුමාර දිසානායක ජනාධිපතිවරයා විසින් අත්සන් කරන ලද කැබිනට් පත්‍රිකාවක්, තම මිතුරෙකුගේ (උවිඳුගේ) පණිවිඩයක් මත පදනම්ව හකුලා ගැනීම හෝ අවලංගු කිරීම සිදු වී තිබේ නම්, එය රාජ්‍ය පාලනයේ බරපතල අක්‍රමිකතාවකි.
• පවුල්වාදය සහ සුදුසුකම්: ජාතික ජන බලවේගය බලයට පැමිණියේ පවුල් පාලනයට සහ හිතවත්කම් මත තනතුරු ලබා දීමට එරෙහිවය. එහෙත් “මගේ අම්මගේ අක්කගේ පුතා” වීම හෝ “රොයල් කොලීජියේ වීම” වැනි කාරණා මත තනතුරු ආරක්ෂා කිරීමට ජනාධිපතිවරයා මැදිහත් වන්නේ නම්, එය පැවති රජයන් සහ වත්මන් රජය අතර වෙනස බොඳ කරවන්නකි.
• වගවීම: ජනාධිපතිවරයා වගකිව යුත්තේ මෙරට ඡන්ද දායකයාටද? නැතහොත් එංගලන්තයේ හෝ වෙනත් රටක සිටින තම හිතවත් මාධ්‍යවේදීන්ටද?

03. දත්ත නැතිකම සහ ව්‍යසන කළමනාකරණය

රජය සතුව “දත්ත නැති බව” කියමින් ආණ්ඩුව විවේචනය කරන අතරතුරම, එම දත්ත පද්ධති පාලනය කළ පැරණි නිලධාරීන්ම (තම ඥාතීන් නිසා) තනතුරුවල තබා ගැනීමට බලපෑම් කිරීම උත්ප්‍රාසජනකය. ආණ්ඩුව පෙර සූදානමක් නොමැති බවට චෝදනා එල්ල වන විට, එම ආයතනවල තීරණාත්මක පුටුවල සිටින්නේ මෙවැනි දේශපාලන ඩීල් හරහා රැඳී සිටින පුද්ගලයින් නම්, ව්‍යසනයේ වගකීමෙන් කොටසක් එම “ඩීල්” දැමූ පුද්ගලයින්ද භාර ගත යුතුය.

04. ඉසෙඩ් පරම්පරාවේ (Gen Z) පාඩම සහ නිගමනය

ඉහත කී “වැඩිහිටි” දේශපාලනඥයින්, මාධ්‍ය ප්‍රධානීන් සහ විදෙස්ගත විචාරකයින් සමාජ මාධ්‍ය ඔස්සේ කුණුහරුප සහ පෞද්ගලික අභියෝග හුවමාරු කරගනිද්දී, රටේ සැබෑ බලාපොරොත්තුව වෙනත් තැනක දළුලමින් තිබේ.

මහරගම තරුණ සේවා පරිශ්‍රයේත්, විජේරාම ප්‍රජා මුළුතැන්ගෙය (Community Kitchen) තුළත් එකතු වී සිටින Gen Z තරුණ තරුණියන්, පක්ෂ පාට හෝ පෞද්ගලික න්‍යාය පත්‍ර නොමැතිව පීඩාවට පත් ජනතාව වෙනුවෙන් දිවා රෑ වෙහෙසෙති. අරගලයේ සැබෑ ජීවගුණය දේශපාලකයන් විසින් කොල්ලකෑ පසුබිමක, මෙම තරුණ පිරිස එය නැවත ප්‍රායෝගිකව ක්‍රියාවට නංවමින් සිටිති.

ගයාන් සම්පත්ගේ පෝස්ටුව ඉවත් කිරීම සහ උවිඳු කුරුකුලසූරියගේ කැබිනට් පත්‍රිකා කතාව හරහා පැහැදිලි වන්නේ එක දෙයකි. ආණ්ඩු මාරු වුවද, බලය හුවමාරු වන අදෘශ්‍යමාන රැහැන් සහ “ගජමිතුරු සංස්කෘතිය” තවමත් සක්‍රීය බවයි. ජනතාව අපේක්ෂා කළ “සිස්ටම් චේන්ජ්” එක යනු ජනාධිපතිවරයාගේ මිතුරෙකුට වට්ස්ඇප් පණිවිඩයකින් කැබිනට් තීරණ වෙනස් කළ හැකි රටක් නම්, එය ඉතා භයානක අනාගතයක පෙරනිමිත්තකි.

දේශපාලන අතකොළු බවට පත් නොවී, සැබෑ මානව හිතවාදයෙන් වැඩ කරන තරුණ පරපුර දෙස බලා, පාලකයින් සහ මාධ්‍යවේදීන් පාඩම් ඉගෙන ගත යුතුව ඇත.

(සබැඳි මූලාශ්‍ර: Hari Deshaya සහ අදාළ සමාජ මාධ්‍ය සටහන්)