නීතිමය ගැටලුව සහ ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථාමය පූර්වාදර්ශ
ඩිජිටල් තාක්ෂණ නියෝජ්ය අමාත්ය එරංග වීරරත්න මහතාගේ පාර්ලිමේන්තු මන්ත්රීධූරය, ඔහුට අයත් සමාගම් දෙකක් රජය සමඟ ගිවිසුම්ගත වී තිබීම සම්බන්ධයෙන් එල්ල වූ චෝදනා හේතුවෙන් බරපතළ නීතිමය අභියෝගයකට ලක්ව ඇත. මෙම තත්ත්වය ශ්රී ලංකාවේ ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථාමය නීතිය තුළ මන්ත්රී ධුරයක් දැරීමේ සුදුසුකම් පිළිබඳව නැවත වරක් පුළුල් කතිකාවතක් ඇති කර තිබේ.
ගැටලුවේ මූලාරම්භය: පාර්ලිමේන්තුවේ චෝදනා
සමගි ජන බලවේගයේ පාර්ලිමේන්තු මන්ත්රී ප්රසාද් සිරිවර්ධන මහතා පසුගියදා පාර්ලිමේන්තුවේදී චෝදනා කළේ, නියෝජ්ය අමාත්ය එරංග වීරරත්න මහතාට අයත් Omobio (Pvt) Ltd සහ Eimsky Business Solutions (Pvt) Ltd යන සමාගම් විසින් වත්මන් රජය සමඟ කොන්ත්රාත්තු ලබාගෙන ඇති බවයි.
ඒ සමගම අජිත් පී පෙරේරා මන්ත්රීවරයා විසින් රජයේ සමග ගිවිසුම්ගතව සිටියදී පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණයට නාමයෝජනා බාරදීමේ සිදුවීම නිසා මන්ත්රී ධූරය අහෝසි වීමේ තත්වයක් උදාව ඇති බව පැවසුවේය.
ඔහු විසින් ඒ සඳහා පැරණි නඩු විභාග දෙකක් උපුටා දැක්වූ අතර ඒ රාජත සේනාරත්නට එදිරිව ඩිලාන් පෙරේරා නඩුව සහ ඇල්බට් සිල්වා පෙට්රෝලියම් කෝපරේශන් සමග වූ ගිවිසුම නිසා මන්ත්රීධූරය අහිමි කළ නඩුව වේ.
ඊට පිළිතුරු දෙමින් නියෝජ්ය අමාත්යවරයා පිළිගත්තේ, එම සමාගම් රජය සමඟ ගිවිසුම්ගත වූයේ තමන් නියෝජ්ය අමාත්යවරයා වීමට පෙර බවත්, තමන් ඇමති ධුරයේ දිවුරුම් දුන් දිනම එම සමාගම්වල ප්රධාන විධායක නිලධාරී (CEO) තනතුරින් ඉල්ලා අස් වූ බවත්ය.
නීතිමය ප්රශ්නය: කොටස් හිමිකාරිත්වය සහ නාමයෝජනා දිනය
කෙසේ වෙතත්, නියෝජ්ය අමාත්යවරයා විසින්ම තහවුරු කරන ලද කරුණක් හේතුවෙන් ප්රශ්නය උග්ර වේ: ඔහු එම සමාගම්වල CEO තනතුරින් ඉල්ලා අස් වූවත්, ඔහු තවමත් එහි කොටස් හිමිකරුවෙක් (Share Holder) ලෙස කටයුතු කරයි.
ශ්රී ලංකාවේ ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථාවේ මන්ත්රීවරයෙකුගේ සුදුසුකම් සම්බන්ධ විධිවිධාන (ප්රධාන වශයෙන් 3 වැනි පරිශිෂ්ටයෙහි අන්තර්ගත) සහ මූලික නීතිය අනුව, මන්ත්රීවරයෙකු තමන් සතු හෝ කොටස් හිමි සමාගමක් රජය සමඟ යම් ගනුදෙනුවකට හෝ ව්යාපෘතියකට ගිවිසුම්ගත වී තිබේ නම්, මැතිවරණයට නාමයෝජනා දෙන දිනට පෙර එම තනතුරු හෝ කොටස් හිමිකාරීත්වයෙන් ඉවත්විය යුතු බවට අර්ථකථනයක් පවතී.
එරංග වීරරත්න මහතා CEO තනතුරින් ඉල්ලා අස්වන්නේ ඇමති ධුරය ලැබුණු දින මිස නාමයෝජනා දෙන දිනට පෙර නොවීමත්, තවමත් ඔහු කොටස් හිමිකරුවෙකු වීමත් හේතුවෙන්, ඔහු මන්ත්රී ධුරය දැරීම ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථාව උල්ලංඝනය කිරීමක් විය හැකි බවට චෝදනා එල්ල වේ.
අතීත නීතිමය පූර්වාදර්ශ: රාජිත සේනාරත්න නඩුව (1999)
මෙම තත්ත්වයට සෘජුවම සමාන ඓතිහාසික නීතිමය පූර්වාදර්ශයක් ශ්රී ලංකාවේ පවතී.
- නඩුව: ඩිලාන් පෙරේරා එදිරිව රාජිත සේනාරත්න (1999)
- සිදුවීම: එවකට මන්ත්රීවරයෙකු වූ රාජිත සේනාරත්න මහතා, රජයට දන්ත වෛද්ය උපකරණ සපයන සමාගමක අයිතිය සහ කොටස් හිමිකාරීත්වය දැරීම සම්බන්ධයෙන් චෝදනා ලැබීය. පාර්ලිමේන්තු මන්ත්රීධූරය දරන අතරතුර රජය සමඟ ව්යාපාර කටයුතුවල යෙදීම ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථාව උල්ලංඝනය කිරීමක් බවට චෝදනා එල්ල විය.
- තීන්දුව: 1999 දෙසැම්බර් 10 වැනි දින අභියාචනාධිකරණයේ ද්වී පුද්ගල විනිසුරු මඩුල්ලක් තීන්දු කළේ, රාජිත සේනාරත්න මහතාගේ මන්ත්රීධූරය අහෝසි කරමින් “ක්වෝ වොරන්ටෝ රිට් ආඥාවක්” (Quo Warranto Writ) නිකුත් කිරීමටයි. එමෙන්ම, පාර්ලිමේන්තුවේ මහලේකම්වරයා වෙත “මන්දාමුස් ආඥාවක්” (Mandamus Writ) නිකුත් කරමින් නිසි පියවර ගන්නා ලෙස නියෝග කරන ලදී.
නීතිමය හරය: මෙම තීන්දුව මඟින් පැහැදිලි වූයේ, රජය සමඟ ගනුදෙනු කරන සමාගමක කොටස් හිමිකරුවෙකු ලෙස මන්ත්රීධූරය දැරීම ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථාව උල්ලංඝනය කිරීමක් බවයි. වීරරත්න මහතාගේ ගැටලුවට ද එම නීතිමය ක්රියාදාමයම අදාළ වේ.
වත්මන් ආණ්ඩුවට සහ නියෝජ්ය අමාත්යවරයාට ඇති ප්රතිවිපාක
මෙම තත්ත්වය තුළ විපක්ෂයට ඇත්තේ රාජිත සේනාරත්න නඩුවේදී මෙන් අභියාචනාධිකරණය හමුවේ ක්වෝ වොරන්ටෝ රිට් ආඥාවක් ඉල්ලා පෙත්සමක් ඉදිරිපත් කිරීමේ අවස්ථාවයි.
- මන්ත්රීධූරය අහෝසි වීම: නීතිමය පූර්වාදර්ශ අනුව, චෝදනාව ඔප්පු වුවහොත් නියෝජ්ය අමාත්ය එරංග වීරරත්න මහතාට සිය මන්ත්රීධූරය අහිමි වීමට ඇති සම්භාවිතාව ඉතා ඉහළය.
- රජයට ඇති බලපෑම: වත්මන් රජය විසින් පත් කරන ලද නියෝජ්ය අමාත්යවරයෙකු නීතිමය පදනමක් මත තනතුරෙන් පහ කිරීම, රජයේ පාලනය සහ පත්වීම් සම්බන්ධයෙන් විශාල දේශපාලන අපකීර්තියක් ඇති කරනු ඇත.
- පුරවැසියාගේ කාර්යභාරය: මෙම නීතිමය ගැටලුව රටේ පුරවැසියන්ට, දේශපාලන ක්රියාකාරීත්වයට වඩා නීතියේ සාධාරණත්වය සහ විපක්ෂයේ ක්රියාකාරීත්වය දෙස අවධානය යොමු කිරීමට සිදු වන බව පෙන්නුම් කරයි.
අවශ්ය නම්, නීතිමය පියවර ගැනීමට පෙර ගෞරවනීය ලෙස තනතුරින් ඉල්ලා අස්වීමෙන්, නියෝජ්ය අමාත්යවරයාට වත්මන් ආණ්ඩුවට යම් දේශපාලන අඛණ්ඩතාවක් ලබා දීමට ද හැකියාව ඇත. කෙසේ වෙතත්, අවසාන තීන්දුව රඳා පවතින්නේ අභියාචනාධිකරණය මෙම නඩුවට 1999 දී රාජිත සේනාරත්න නඩුවේදී අනුගමනය කළ පූර්වාදර්ශයම අදාළ කරන්නේද යන්න මතය.