වත්මන් රජයේ ප්රධාන අරමුණක් වන “ඩිජිටල් ගමන” සඳහා ආසියාවේ ඉහළම විදුලි සංදේශ වෘත්තිකයන්ගේ සහාය ලබා ගැනීම, විශේෂයෙන්ම ආචාර්ය හංස් විජයසූරිය වැනි පුද්ගලයන් රාජ්ය සේවයට කැඳවීම, ප්රශංසනීය පියවරකි. කෙසේ වෙතත්, උසස් බ්රෝඩ්බෑන්ඩ් වර්ණාවලිය (5G) වෙන් කිරීමේ ටෙන්ඩර් ක්රියාවලියේදී සිදුවී ඇති බවට චෝදනා එල්ල වන සිදුවීම් මාලාව රාජ්ය සම්පත් කළමනාකරණය, ටෙන්ඩර් විනිවිදභාවය සහ අවශ්යතා ගැටුම් පිළිබඳව ඉතා බරපතල විමර්ශනයක් ඉල්ලා සිටියි.
1. ත්රෛපාර්ශ්වික ටෙන්ඩර් ක්රියාපටිපාටි උල්ලංඝනය කිරීම්
ටෙන්ඩර් ක්රියාවලියේ විධිමත්භාවය යනු මූල්ය රෙගුලාසි (FR), ජාතික ප්රසම්පාදන මාර්ගෝපදේශ (NPG) සහ විදුලි සංදේශ නියාමන කොමිෂන් සභාවේ (TRCSL) ආයතනික ක්රියාපටිපාටි මත පදනම් වූ දැඩි යාන්ත්රණයකි. මෙම ලංසු කැඳවීම සම්බන්ධයෙන් ප්රධාන වශයෙන් කරුණු තුනක් උල්ලංඝනය වී ඇති බවට සැක පහළ වේ:
- නියමිත කාලය ඉක්මවා දීර්ඝ කිරීම: 5G වර්ණාවලී ලංසුවට අදාළ කාලය ඉකුත් වීමෙන් පසු එය දීර්ඝ කිරීම, “විවෘත සහ තරඟකාරී” ප්රසම්පාදන මූලධර්මයන් සෘජුවම උල්ලංඝනය කරයි. නීත්යානුකූල හේතුවක් නොමැතිව ප්රමාද වී දීර්ඝ කිරීමක් සිදු කරන්නේ නම්, එය යම් එක් පාර්ශවයකට වාසි ලබා දීමේ අරමුණින් සිදුවූවක් ලෙස අර්ථ දැක්වීමට සිදුවේ. එවැනි තත්ත්වයක් තුළ, යම් නිලධාරියෙකුගේ බලපෑම මත තම හිටපු සේවායෝජකයාට (ඩයලොග් ආසියාටා) ඉදිරිපත් වීමට හෝ ප්රමාද වී ලේඛන ඉදිරිපත් කිරීමට අවස්ථාව ලබා දී ඇත්දැයි විමර්ශනය කළ යුතුය.
- “NOA හි 5.2 වගන්තිය” නිරන්තරයෙන් වෙනස් කිරීම: අමුණා ඇති ලියවිල්ලේ පැහැදිලි වන පරිදි, Radio Access Network (RAN) Sharing වගන්තිය කෙටි කාලයක් තුළ කිහිප වතාවක් වෙනස් කිරීම, නියාමන ස්ථාවරත්වය සහ විශ්වසනීයත්වය පිළිබඳව ප්රශ්න කරයි. ඔක්තෝබර් 30 දින, RAN Sharing “ජංගම ක්රියාකරුවන් අතර පමණක්” ලෙස සීමා කිරීම සහ නොවැම්බර් 14 දින එම සීමාව ඉවත් කිරීම, පැහැදිලිවම නියාමන පීඩනයක් යටතේ සිදු වූවක් බවට සැක පහළ වේ. නියාමන ආයතනයක් මෙවැනි දෝලනය වන තීරණ ගැනීමෙන් පෙන්නුම් කරන්නේ විශේෂිත සමාගමක අවශ්යතා වෙනස්වීම්වලට TRCSL ප්රතිචාර දක්වා ඇති බවයි.
2. නියාමන අල්ලා ගැනීම සහ අවශ්යතා ගැටුම (Regulatory Capture and Conflict of Interest)
මෙම සිදුවීම පිටුපස ඇති බරපතලම චෝදනාව වන්නේ ආචාර්ය හංස් විජයසූරිය මහතාගේ තත්වය සහ ඔහුගේ පෙර සබඳතා හේතුවෙන් ඇති වී තිබෙන අවශ්යතා ගැටුමයි.
- TRCSL පනත උල්ලංඝනය වීම: TRCSL යනු විදුලි සංදේශ ක්ෂේත්රය නියාමනය කිරීමේ ස්වාධීන වගකීමක් ඇති ආයතනයකි. ආචාර්ය හංස්ගේ තනතුර කුමක් වුවත්, ඩයලොග් සමාගමට සෘජුවම ප්රතිලාභ ලැබෙන ආකාරයේ තීරණවලට බලපෑම් කිරීම, සේවයේ යෙදී සිටින නිලධාරියෙකු විසින් මහජන විශ්වාසය උල්ලංඝනය කිරීමක් ලෙස සැලකිය හැකිය. එවැනි තීරණ ගැනීමේදී ඔහු ස්වකීය අවශ්යතා ගැටුම විධිමත් ලෙස ප්රකාශයට පත් කර, සම්පූර්ණයෙන්ම ඉවත් විය යුතු ය. එසේ නොකළේ නම්, එය රාජ්ය පාලනය සහ පරිපාලන නීතිය යටතේ විමර්ශනය කළ යුතුය.
- 5G ස්ථාවර-ජාල (Fixed-Line) සේවා සඳහා වෙන් කිරීමේ බලපෑම: සාමාන්යයෙන්, 5G වර්ණාවලිය ජංගම සේවා සඳහා ප්රශස්ත කර ඇත. එය ස්ථාවර සේවා සඳහා යෙදවීමට ඉඩ දීමෙන්, ශ්රී ලංකා ටෙලිකොම් (SLT) ආයතනය සිය ෆයිබර් ඔප්ටික් යටිතල පහසුකම් සඳහා දැරූ මිලියන ගණනක රාජ්ය ආයෝජනය නිෂ්ප්රභා වේ. මෙම නියාමන තීරණය හරහා, SLT හි ස්ථාවර-ජාල වෙළඳපල කොටස බලහත්කාරයෙන් පෞද්ගලික සමාගමක් වෙතට යොමු කර ඇති අතර, එය රාජ්ය වත්කම් අවදානමට ලක් කිරීමක් ලෙස විමර්ශනය කළ යුතුය.
3. රාජ්ය ස්වෛරීත්වය සහ වෙළඳපල සාන්ද්රණය
විදුලි සංදේශ වර්ණාවලිය ජාතික සම්පතක් වන අතර, එහි නිවැරදි වෙන් කිරීම රටේ ඩිජිටල් ස්වෛරීත්වයට සෘජුවම බලපායි. මෙම වෙනස්කම් මඟින් වෙළඳපල තුළ ඩයලොග් ආයතනයේ ආධිපත්යය තවදුරටත් තහවුරු වුවහොත්:
- තරඟකාරිත්වය යටපත් වීම: ඩයලොග් වෙත ජංගම සහ ස්ථාවර යන දෙඅංශයේම ක්වාසි-පූර්ණ-වර්ණාවලී ආධිපත්යයක් (Quasi-full-spectrum dominance) හිමි විය හැකිය. මෙය දිගුකාලීනව පාරිභෝගිකයින්ට අහිතකර වන අතර, වෙළඳපල ඒකාධිකාරයට ඉඩ සලසයි.
- ප්රතිවිපාක: SLT සහ එහි ජංගම අංශය වන මොබිටෙල් හි ව්යාපාරික වටිනාකම සහ ශක්යතාව අඩාල වුවහොත්, එහි බලපෑම සමස්ත රාජ්ය මූල්ය වෙතට ද පැතිරේ.
4. අනාගතය පිළිබඳ විමර්ශන අවශ්යතාවය
මෙම සමස්ත ක්රියාවලියම “නියාමන අල්ලා ගැනීමක (Regulatory Capture)” ලක්ෂණ පෙන්නුම් කරන බැවින්, රජය සහ විපක්ෂය විසින් පහත සඳහන් ප්රශ්න සම්බන්ධයෙන් විමර්ශනයක් ඉල්ලා සිටිය යුතුය:
- 5G ලංසුව දීර්ඝ කිරීමට TRCSL වෙත උපදෙස් දුන්නේ කවුරුන්ද? ඒ සඳහා ලිඛිත සහ විධිමත් හේතු මොනවාද?
- ස්ථාවර-ජාල සේවා සඳහා 5G වර්ණාවලිය භාවිතා කිරීමට අවසර දීමට පෙර SLT ඇතුළු පාර්ශවකරුවන් සමඟ විධිමත් උපදේශන පැවැත්වූවාද? එසේ නම්, එහි වාර්තා ප්රසිද්ධ කළ යුත්තේ ඇයි?
- ආචාර්ය හංස් මහතා මෙම තීරණ ගැනීම්වලදී අවශ්යතා ගැටුම් ප්රකාශ කරමින් විධිමත් ලෙස ඉවත් වූ බවට සාක්ෂි තිබේද?
අවසන් වශයෙන්, ශ්රී ලංකාවේ ඩිජිටල් අනාගතය රඳා පවතින්නේ තාක්ෂණික ශක්යතාව මත පමණක් නොව, රාජ්ය නිලධාරීන්ගේ සත්යවාදී බව සහ ඔවුන්ගේ පැරණි පක්ෂපාතීත්වයට වඩා ජාතියේ අවශ්යතා පෙරදැරි කිරීම මත බව මෙම සිද්ධිය අවධාරණය කරයි.
එනිසා ශ්රී ලංකාවේ ඩිජිටල් ස්වෛරීත්වය පැරණි පක්ෂපාතිත්වයේ පූජාසනය මත බිලි නොදිය යුතුය.