– විමර්ශනාත්මක විශ්ලේෂණය
පහත ලේඛන සහ සිද්ධි වාර්තා අධ්යයනය කිරීමේදී පෙනී යන්නේ, 'දිත්වා' (Ditwa) සුළි කුණාටුවෙන් සහ ගංවතුරෙන් සිදුවූ විනාශය හුදෙක් ස්වභාවික විපතක් නොව, පවතින නීතිමය රාමුව සහ සැලසුම් නිසි ලෙස ක්රියාත්මක නොකිරීම මත සිදුවූ 'පරිපාලනමය නොසැලකිල්ලක්' (Administrative Negligence) බවයි.
ජනාධිපතිවරයා ප්රකාශ කළ "දත්ත නොතිබීම" සහ "පනතේ දුර්වලතා" යන තර්ක බිඳ හෙලමින්, 2025 අගෝස්තු මස පැවති ජාතික සභා රැස්වීමේ ලේඛන පදනම් කරගත් විමර්ශනාත්මක විශ්ලේෂණය පහත දැක්වේ.
2025 නොවැම්බර් මස ඇතිවූ ‘දිත්වා’ සුළි කුණාටුව හේතුවෙන් අහිමි වූ ජීවිත සහ දේපළ විනාශය වළක්වා ගැනීමට රජයට පූර්ණ හැකියාවක් තිබූ බවට සාක්ෂි දැන් මතු වෙමින් පවතී. ජනාධිපති අනුර කුමාර දිසානායක මහතා පවසන්නේ 2005 අංක 13 දරන ආපදා කළමනාකරණ පනත ශක්තිමත් නොමැති බව හා දත්ත නොතිබූ බවයි. එහෙත්, ඊට මාස තුනකට පෙර (2025 අගෝස්තු 06) ජනාධිපතිවරයාගේම ප්රධානත්වයෙන් රැස්වූ “ව්යසන කළමනාකරණය සඳහා වූ ජාතික සභාව” විසින් ගනු ලැබූ තීරණ සහ අනුමත කළ යෝජනා දෙස බැලීමේදී මෙම ඛේදවාචකය පැහැදිලිවම පාලකයන්ගේ අකාර්යක්ෂමතාවය මත සිදුවූවක් බව තහවුරු වේ.
1. “සැලසුම් නැතැයි” කීම සහ අංක 14/09/2025දරන පත්රිකාව ජනාධිපතිවරයා පවසන්නේ නිසි දත්ත හෝ ක්රමවේදයක් නොතිබූ බවයි. එහෙත් ආරක්ෂක ලේකම් සම්පත් තුයියකොන්තා මහතාගේ අත්සනින් යුතු Memo No. 14/09/2025 දරන පත්රිකාව මගින් “ජාතික ආපදා කළමනාකරණ සැලැස්ම 2023-2030” අනුමත කර ඇත. සෙන්දායි රාමුවට (Sendai Framework) අනුකූලව සකස් කළ මෙම සැලැස්ම තුළ ආපදා අවදානම අවම කිරීමට උපායමාර්ගික ක්රියාමාර්ග 151ක් හඳුනාගෙන තිබුණි. අගෝස්තු මාසයේදී අනුමත කළ මෙම සැලැස්ම නොවැම්බර් මාසයේදී ක්රියාත්මක නොකළේ මන්ද? යන්න බරපතළ ගැටලුවකි. සැලැස්මක් තිබියදීත් එය ක්රියාත්මක නොකර “සැලසුම් නැත” යැයි පැවසීම ජනතාව නොමග යැවීමකි.
2. මුදල් ප්රතිපාදන සහ හදිසි ප්රතිචාර අරමුදල (Memo No. 14/04/2025 & 14/07/2025) ව්යසනයකදී ක්ෂණිකව ක්රියාත්මක වීමට මුදල් නොමැති බවට නැගෙන චෝදනාව ද මෙම ලේඛන මගින් අභියෝගයට ලක්වේ.
- Memo No. 14/04/2025: පනතේ 17 වන වගන්තිය ප්රකාරව “ව්යසන කළමනාකරණ අරමුදල” ස්ථාපිත කිරීමටත්, ඒ සඳහා ආරම්භක මුදල ලෙස රුපියල් මිලියන 10ක් මහා භාණ්ඩාගාරයෙන් ලබා ගැනීමටත් අනුමැතිය ඉල්ලා ඇත.
- Memo No. 14/07/2025: හදිසි ආපදා ප්රතිචාර දැක්වීම් (බෝට්ටු කුලියට ගැනීම්, හෙලිකොප්ටර් වියදම් ආදිය) සඳහා රුපියල් මිලියන 50ක විශේෂ ප්රතිපාදනයක් වෙන් කරවා ගැනීමට යෝජනා කර ඇත. මෙම යෝජනා අගෝස්තු මාසයේදී සභාවට ඉදිරිපත් වී අනුමත වූයේ නම්, නොවැම්බර් මාසයේ ආපදාව සිදුවන විට බෝට්ටු සහ සහන සේවා සඳහා මුදල් ප්රතිපාදන ගැටලුවක් පැන නැගුනේ කෙසේද? එම අනුමත මුදල් නිසි වෙලාවට නිදහස් කර නොතිබුණේද?
3. සම්බන්ධීකරණ යාන්ත්රණය අක්රීය වීම (Memo No. 14/05/2025) ආපදා කළමනාකරණ මධ්යස්ථානය, කාලගුණ විද්යා දෙපාර්තමේන්තුව සහ ත්රිවිධ හමුදාව අතර සන්නිවේදනය බිඳ වැටීම ගැන චෝදනා එල්ල වී ඇත. එහෙත් Memo No. 14/05/2025 මගින් “ජාතික ආපදා කළමනාකරණ සම්බන්ධීකරණ කමිටුව (NDMCC)” නැවත සක්රීය කිරීමට පියවර ගෙන තිබුණි. මෙම කමිටුව ජාතික සහ පළාත් මට්ටමින් සියලු පාර්ශ්ව සම්බන්ධීකරණය කළ යුතු විය. ඉන්දීය කාලගුණ අංශවලින් කල් තියා අනතුරු ඇඟවීම් ලැබී තිබියදීත්, මෙම සම්බන්ධීකරණ කමිටුව වහාම රැස්වී ක්රියාත්මක නොවූයේ මන්ද? මෙය ව්යවස්ථාපිත වගකීමක් පැහැර හැරීමකි.
4. පළාත් සභා යාන්ත්රණය (Memo No. 14/06/2025) ආපදා කළමනාකරණය පළාත් මට්ටමින් ක්රියාත්මක කිරීමට අදාළ යෝජනාව ද අගෝස්තු සභාවේදී සාකච්ඡා වී ඇත. කොළඹ, ගම්පහ සහ කෑගල්ල වැනි දිස්ත්රික්කවල ග්රාම නිලධාරීන් සහ ප්රාදේශීය යාන්ත්රණය අඩපණ වූයේ මෙම යෝජනා හුදෙක් කඩදාසියට පමණක් සීමා වූ නිසාද?
නීතිමය වගකීම සහ පාස්කු ප්රහාරයේ පූර්වාදර්ශය
පාස්කු ඉරිදා ප්රහාරය සම්බන්ධ නඩුවේදී ශ්රේෂ්ඨාධිකරණය දුන් තීන්දුව අනුව, බුද්ධි තොරතුරු ලැබී තිබියදීත්, තමන් සතු බලතල පාවිච්චි කර විනාශය වැළැක්වීමට කටයුතු නොකිරීම මූලික අයිතිවාසිකම් උල්ලංඝනය කිරීමකි (Executive Negligence).
මෙහිදී ද තත්ත්වය සමානය:
- දැනුම: ඉන්දීය කාලගුණ අංශ සහ දේශීය දත්ත මගින් අවදානම කල් තියා දැනුම් දී තිබුණි.
- බලතල: 2005 පනත සහ 2025 අගෝස්තු මස අනුමත කරගත් නව විධිවිධාන (සැලසුම්, අරමුදල්, කමිටු) හරහා ක්රියාත්මක වීමේ පූර්ණ බලය ජනාධිපතිවරයාට සහ ආරක්ෂක ලේකම්වරයාට තිබුණි.
- ක්රියාත්මක නොවීම: අනුමත සැලසුම් සහ අරමුදල් තිබියදීත්, නිසි වෙලාවට “රතු නිවේදන” නිකුත් නොකිරීම සහ ඉවත් කිරීමේ යාන්ත්රණය ක්රියාත්මක නොකිරීම.
මේ අනුව ජනාධිපති දිසානායකගේ සමීපතම මිතුරෙක් යැයි කියන, ජනාධිපතිවරයාත් එසේ පිලිගැනෙන මාධ්යවේදී උවිඳු කුරුකුලසූරිය මහතා තම මුහුණුපොත හරහා ප්රසිද්ධ කරන ලද අභ්යන්තර ලේඛන පිරික්සීමේදී පෙනී යන්නේ, ආපදා කළමනාකරණය සඳහා අවශ්ය ප්රතිපාදන සහ යාන්ත්රණයන් සක්රීය කිරීමට අදාළව ජනාධිපතිවරයා ප්රමුඛ ජාතික සභාව සතුව ඉතා නිවැරදි සැලසුම් අගෝස්තු මාසය වන විටත් තිබූ බවයි.
1. මෙහිදී දිස්ත්රික් මට්ටමේ සම්බන්ධීකරණය සහ සහන සැලසීම ලේඛන පිරික්සීමේදී දිවයිනේ දිස්ත්රික්ක කිහිපයක පවතින කාලගුණික තත්ත්වයන් හමුවේ පීඩාවට පත් ජනතාවට සහන සැලසීම සඳහා “පළාත් සභා හා පළාත් පාලන අමාත්යාංශය” සහ “දිස්ත්රික් ලේකම්වරුන්” ඒකාබද්ධව කටයුතු කළ යුතු බවට ජනාධිපතිවරයා උපදෙස් දී තිබුණි. විශේෂයෙන් පුත්තලම සහ ගම්පහ වැනි දිස්ත්රික්කවල ජලය බෙදා හැරීමට සහ නල ළිං ප්රතිසංස්කරණයට අදාළව තීන්දු ගෙන තිබුණි. මෙය ‘දිත්වා‘ කුණාටුවේදී වඩාත් දරුණු ලෙස බලපෑමට ලක්වූ ප්රදේශවල සහන යාන්ත්රණය කලින්ම සූදානම් කර තිබූ බවට සාක්ෂියකි.
2. වාරි මාර්ග සහ ජල කළමනාකරණය වාරි මාර්ග දෙපාර්තමේන්තුව සතු “ජල රැඳවුම් ධාරිතාවන්” සහ “ඇළ මාර්ග ප්රතිසංස්කරණය” පිළිබඳව (උදා: කඳුඩොල්ල, ගිරිතලේ, මින්නේරිය) විශේෂ අවධානයක් යොමු කර තිබුණි. ගංවතුර පාලනය සඳහා මෙම පද්ධති සූදානම් කර තිබුණේ නම්, කුණාටු වර්ෂාවකදී ගංගා පිටාර ගැලීම පාලනය කිරීමට ශක්තිමත් පූර්ව සූදානමක් රජයට තිබිය යුතුව තිබුණි.
3. සන්නිවේදන ජාලය සහ පූර්ව අනතුරු ඇඟවීම් (Memo No. 14/06/2025) පළාත් සභා මට්ටමින් “ආපදා සම්බන්ධීකරණ ඒකකයක්” පිහිටුවීමට සහ ජාතික ආපදා කළමනාකරණ සැලසුම ක්රියාත්මක කිරීමට ගත් තීරණය (යෝජනාව I, II, III) මගින් පෙන්වා දෙන්නේ, තොරතුරු බිම් මට්ටමට ගෙන යාමේ යාන්ත්රණය ශක්තිමත් කිරීමට නීත්යානුකූල අවසරය ලැබී තිබූ බවයි. එසේ තිබියදීත්, ග්රාම නිලධාරී මට්ටමින් ජනතාවට තොරතුරු නොලැබුණු බවට නැගෙන චෝදනාවලින් ගම්ය වන්නේ අනුමත වූ යෝජනා ක්රියාත්මක කිරීමේදී රජය දැක්වූ අසාර්ථකත්වයයි.
නිගමනයඉහත ඉදිරිපත් කළ ලේඛන, මිනිට්ස් ෂීට් සහ මාධ්ය අනාවරණයන් සමස්ථයක් ලෙස ගත් කල, ‘දිත්වා‘ ව්යසනය හුදු ‘දේව කෝපයක්‘ හෝ දත්ත හිඟකමක් මත සිදුවූවක් නොවේ. පවතින නීති රීති සහ 2025 අගෝස්තු 06 දින අනුමත කරගත් විශේෂ ප්රතිපාදන නිසි ලෙස යොදාගත්තේ නම්, මෙම ජීවිත බිලිගැනීම අවම කර ගැනීමට ඕනෑවටත් වඩා ඉඩකඩ තිබුණි.
ජනාධිපති අනුර කුමාර දිසානායක මහතා පවසන පරිදි “පනත ශක්තිමත් මදි” වීම හෝ “දත්ත නොතිබීම” යන කාරණා මෙම ලේඛන සාක්ෂි හමුවේ බිඳ වැටේ. පනතේ 16 සහ 17 වගන්ති යටතේ අරමුදල් පිහිටුවීමටත්, 2023-2030 ජාතික සැලසුම යටතේ ක්රියාත්මක වීමටත් ජාතික සභාව ලබාදුන් අනුමැතිය, ව්යසනයක් හමුවේ ප්රයෝජනයට නොගැනීම යනු රාජ්ය නායකයා සහ වගකිවයුතු නිලධාරීන් සිතාමතා සිදුකළ පැහැර හැරීමකි. මෙය අධිකරණ ක්රියාමාර්ගයකදී “සාපරාධී නොසැලකිල්ල” (Criminal Negligence) යටතේ විභාග කිරීමට තරම් ප්රබල සාක්ෂි සහිත සිදුවීමකි.
එබැවින්, ජනාධිපතිවරයා ඇතුළු ආණ්ඩුව මෙම ඛේදවාචකයේ වගකීමෙන් මිදීමට දරන උත්සාහය, ඔවුන් විසින්ම අත්සන් කරන ලද මෙම නිල ලේඛන මගින්ම අභියෝගයට ලක්වන බව අවධාරණය කළ යුතුය.
#ඇමුණුම් ලිපි සියල්ල පහත අමුණා ඇත…
