ජනපතිගේ ‘විනිවිදභාවය’ වලපල්ලට..! කටුනායක ගුවන්තොටුපළ ‘ඩීල්’ කරුවන්ගේ ගොදුරක් වන ලකුණු

– විමර්ශනාත්මක අනාවරණය

රටක ප්‍රධාන දොරටුව වනාහී හුදෙක් කොන්ක්‍රීට් සහ වීදුරු පවුරක් නොවේ; එය ජාතියක ආර්ථිකයේ හදවතත්, ජාත්‍යන්තර ප්‍රතිරූපයේ කැඩපතත් වේ. ශ්‍රී ලංකාවාසීන්ගේ සිහිනයක් බඳු කටුනායක බණ්ඩාරනායක ජාත්‍යන්තර ගුවන් තොටුපළේ දෙවන අදියරේ සංවර්ධනය, දූෂණයෙන් තොර දේශයක් වෙනුවෙන් ජනවරමක් ලබාගත් ජනාධිපති අනුර කුමාර දිසානායක මහතාගේ පරිපාලනය යටතේවත් නිසි මගට වැටෙනු ඇතැයි ජනතාව අපේක්ෂා කළහ. එහෙත්, අභ්‍යන්තර ආරංචි මාර්ග සහ ප්‍රසම්පාදන ක්‍රියාවලියෙන් කාන්දු වන තොරතුරු අපට පවසන්නේ ඊට හාත්පසින් වෙනස්, කටුක යථාර්ථයකි. ජනපතිගේ ‘මහන්සිය‘ නිලධාරිවාදයේ ‘වතුරේ‘ යවමින්, රටේ අනාගතය ‘හාන්සි‘ කරවන මහා පරිමාණ මූල්‍ය අපරාධයක අඳුරු සෙවණැලි කටුනායක අහස පුරා මේ වන විටත් පැතිර යමින් තිබේ.

රන් දොරටුවට හෙන හූනියමක්

ශ්‍රී ලංකාවේ ගුවන් තොටුපළ ධාරිතාව මිලියන 6 සිට මිලියන 15 දක්වා ඉහළ නංවන ‘දෙවන අදියර’ (BIA Phase II) යනු හුදු ගොඩනැගිල්ලක් නොව රටේ සංචාරක කර්මාන්තයේ ජීවනාලියයි. ජපාන ජාත්‍යන්තර සහයෝගිතා ආයතනයේ (JICA) සහන ණය මත, ලෝක ප්‍රකට ‘ටයිසේයි කෝපරේෂන්’ (Taisei Corporation) ආයතනය විසින් අරඹන ලද මෙම ව්‍යාපෘතිය, රටේ ආර්ථික බංකොලොත්භාවය හමුවේ 2022 දී අතරමග නතර විය.

නව රජය පත්වීමත් සමඟ ජනාධිපති අනුර කුමාර දිසානායක මහතාගේ මැදිහත්වීම මත, අහිමි වී ගිය JICA ණය පහසුකම යළි සක්‍රීය කරගැනීමට හැකිවීම රාජ්‍යතාන්ත්‍රික ජයග්‍රහණයකි. එහෙත්, දැන් මතුව ඇති අර්බුදය ඇත්තේ මුදල් ගැන නොව, එම මුදල් වියදම් කිරීමට තෝරාගන්නා ‘කොන්ත්‍රාත්කරුවා’ පිළිබඳවය. අප සතු තොරතුරු තහවුරු කරන්නේ, මෙම ටෙන්ඩර් ක්‍රියාවලිය තුළ බරපතල ප්‍රසම්පාදන අක්‍රමිකතා මාලාවක් සිදුවෙමින් පවතින බවයි.

ටෙන්ඩර් නාටකයේ ‘තිරශ්චීන‘ දිගුව

මෙම ව්‍යාපෘතියේ ඉතිරි වැඩ කොටස සඳහා කැඳවන ලද ජාත්‍යන්තර ටෙන්ඩරය (Package A1), ආරම්භයේ සිටම සැක කටයුතු ලෙස හසුරුවමින් තිබේ. 2024 දෙසැම්බර් 24 වන දිනෙන් අවසන් වීමට නියමිතව තිබූ ටෙන්ඩර් භාරගැනීමේ කාලය, කිසිදු සාධාරණ හේතුවක් නොමැතිව තෙවරක් කල් දැමීය. අවසානයේ එය මාර්තු 25 දක්වා ඇදී ගියේය.

මෙම අසාමාන්‍ය කල්දැමීම් සිදුවූයේ කා වෙනුවෙන්ද? ප්‍රසම්පාදන අංශයන්හි අභ්‍යන්තර ආරංචි මාර්ග තහවුරු කරන පරිදි, මෙම කාලය ලබාදීම සිදුකර ඇත්තේ “සොජිට්ස් – ලාර්සන් ඇන්ඩ් ටුබ්‍රෝ” (Sojitz – Larsen & Toubro / L&T Consortium) නම් ජපන්-ඉන්දීය හවුල් ව්‍යාපාරයට සිය ලියකියවිලි සකස් කරගැනීමට ඉඩ ලබාදීම වෙනුවෙනි. තරගකාරී ටෙන්ඩර් ක්‍රමවේදයක මූලික සිද්ධාන්තයක් වන ‘සමාන අවස්ථා ලබාදීම’ (Level Playing Field) අමු අමුවේ උල්ලංඝනය කරමින්, එක් පාර්ශ්වයක් වෙනුවෙන් පමණක් තරගයේ නීති වෙනස් කිරීම පිටුපස ඇති අදිසි හස්තය කවුරුන්ද?

තාක්ෂණික ඇගයීම් කමිටුව (TEC) සහ ‘හොර පාර’

මෙම ගනුදෙනුවේ වඩාත්ම බරපතල සහ නීතිවිරෝධී සිදුවීම වාර්තා වන්නේ ලංසු ඇගයීම් අවස්ථාවේදීය. සොජිට්ස් – L&T හවුල් ව්‍යාපාරය ඉදිරිපත් කළ ලංසුවේ අඩංගු ‘ඇටෝර්නි බලපත්‍රය’ (Power of Attorney), ශ්‍රී ලංකාවේ නීතියට අනුකූලව දේශීය රෙජිස්ට්‍රාර්වරයෙකු විසින් සහතික කර නොතිබුණි. මෙය ප්‍රසම්පාදන නීතිය යටතේ ලංසුවක් ප්‍රතික්ෂේප කිරීමට (Disqualify) ප්‍රමාණවත් සාධකයකි.

කැබිනට් මණ්ඩලය විසින් පත් කරන ලද ඉහළම ප්‍රසම්පාදන කමිටුව (HLPC) විසින් මෙම අඩුපාඩුව පෙන්වා දෙමින් අදාළ සමාගම නුසුදුස්සන් කිරීමට නිර්දේශ කර තිබියදීත්, තාක්ෂණික ඇගයීම් කමිටුව (TEC) එම නියෝගය පසෙකලා, නීති විරෝධී ලංසුව ඉදිරියට ගෙන යෑමට දැඩි උත්සාහයක නිරත වීම විමතියට කරුණකි. රජයේ ඉහළම කමිටුවේ තීරණ පවා නොතකන මට්ටමට මෙම තාක්ෂණික කමිටුවට බලය ලැබුණේ කාගෙන්ද? නැතහොත් ඔවුන් මෙහෙයවන ‘ගෝඩ් ෆාදර්’ කවුරුන්ද?

‘වැඩ බැරි ටාසන්ලා‘ කරට ගත් රටේ දොරටුව

මෙම කුමන්ත්‍රණයේ භයානකම කොටස වන්නේ තෝරා ගැනීමට වෙර දරන සමාගම්වල ඉතිහාසයයි.

1. සොජිට්ස් (Sojitz – Japan): මෙය මූලික වශයෙන් වෙළඳ සමාගමක් (Trading Company) මිස ගුවන් තොටුපළ ඉදිකිරීමේ විශේෂඥයෙක් නොවේ. JICA ව්‍යාපෘතියක් බැවින් ‘ජපන් නාමයක්’ අවශ්‍ය නිසා පමණක් මොවුන් ඉදිරියට පැමිණ ඇත. ඊජිප්තුවේ ගුවන් තොටුපළ ව්‍යාපෘතියකදී ද මොවුන් නුසුදුස්සන් වූයේ මෙම පළපුරුද්ද නොමැතිකම නිසා බව ජාත්‍යන්තර වාර්තා පෙන්වා දෙයි.
2. ලාර්සන් ඇන්ඩ් ටුබ්‍රෝ (L&T – India): සොජිට්ස් සමාගම තමන්ට ‘බැරි වැඩේ’ කරගැනීම සඳහා කුලියට ගෙන ඇත්තේ ඉන්දියාවේ L&T සමාගමයි. L&T සමාගම යනු ශ්‍රී ලංකාවේ ඉදිකිරීම් ක්ෂේත්‍රයේ කළු පැල්ලම් ඉතිරි කළ නාමයකි. ‘මහ කොළඹ අපජල ප්‍රවාහන ව්‍යාපෘතිය‘ නිම කිරීම සඳහා නියමිත දිනට වඩා දින 1840ක් (වසර 5කට වඩා) ප්‍රමාද කළේ මොවුන්ය. රාජ්‍ය පරිපාලන අමාත්‍යාංශය සහ ලංකා විදුලිබල මණ්ඩලය සමඟ බේරුම්කරණ (Arbitration) නඩු වලට පැටලී සිටින, ප්‍රායෝගිකව ‘අසාදු ලේඛනගත’ (Blacklist) විය යුතු සමාගමකට, රටේ අතිශය සංවේදී ජාතික දොරටුව භාර දීමට සැරසෙන්නේ ඇයි?

දූෂණයේ ගෝලීය න්‍යාය සහ අපේ යථාර්ථය

ලෝක බැංකුවේ ජ්‍යෙෂ්ඨ ආර්ථික විද්‍යාඥ චාල්ස් කෙනී සිය “Construction, Corruption, and Developing Countries” කෘතියේ පෙන්වා දෙන පරිදි, දැවැන්ත ඉදිකිරීම් ව්‍යාපෘති යනු දූෂණයේ පාරාදීසයන්ය. ව්‍යාපෘති වටිනාකමින් 5%-20% අතර මුදලක් අල්ලස් ලෙස සංසරණය වේ. කටුනායක වැනි ඩොලර් බිලියන ගණනක ව්‍යාපෘතියක් යනු දේශපාලනඥයන්ට සහ නිලධාරීන්ට ‘මැජික් පතලකි’.

වත්මන් රජය යටතේ දේශපාලන අධිකාරිය පිරිසිදු යැයි උපකල්පනය කළද, ව්‍යාපෘති මෙහෙයවන නිලධාරි තන්ත්‍රය (Bureaucracy) තවමත් පරණ පුරුදු ‘කොමිස්’ පාරේම ගමන් කරමින් සිටින බවට මෙය කදිම සාක්ෂියකි. අසාර්ථක සමාගමක් තෝරා ගැනීමෙන් පසු සිදුවන්නේ අන් කිසිවක් නොව; ව්‍යාපෘතිය ප්‍රමාද කිරීම, පිරිවැය (Variation Orders) හරහා මුදල් ගසා කෑම සහ අවසානයේ බාල නිමාවක් රටට ඉතිරි කිරීමයි.

ජනපතිතුමනි, පන්දම අල්ලන්නේ කාටද?

ජනාධිපති අනුර කුමාර දිසානායක මහතා මේ මොහොතේ සිටින්නේ තීරණාත්මක සන්ධිස්ථානයකය. එතුමා ජපානය සමඟ ධනාත්මක සාකච්ඡා පවත්වා, නැතිවූ විශ්වාසය ගොඩනඟා ගත්තේය. එහෙත්, එතුමාගේම පරිපාලනයේ යටිබිම්ගත බලවේග එම විශ්වාසය පාවා දෙමින් සිටී.

ප්‍රසම්පාදන ක්‍රියාවලිය මෙතරම් විකෘති කරමින්, නීතියට පිටින් ගොස්, රටේ මීට පෙර ව්‍යාපෘති අසාර්ථක කළ සමාගම් හවුලකට (Sojitz-L&T) මෙම කොන්ත්‍රාත්තුව ලබා දුනහොත්:

• ගුවන්තොටුපළ ඉදිකිරීම 2027 නොව 2030 වන විටත් නිම නොවනු ඇත.
• JICA ආයතනය ශ්‍රී ලංකාවේ ප්‍රසම්පාදන විනිවිදභාවය ගැන කලකිරීමට පත්වනු ඇත.
• දූෂණයට එරෙහිව පැමිණි රජය, දූෂිත නිලධාරීන්ගේ රූකඩයක් බවට පත්ව ඇතැයි ජනතාව තීරණය කරනු ඇත.

රටේ ප්‍රධාන උළුවස්ස වන ගුවන් තොටුපළේ ‘වාස්තු දෝෂය’ (දූෂණය) නිවැරදි නොකළහොත්, එහි ‘අපලය’ එල්ල වන්නේ රටේ ගෘහ මූලිකයා වන ජනාධිපතිවරයාටමය. කොළඹ කුණු කානු ව්‍යාපෘතිය වසර 5ක් පස්සට ඇද දැමූ සමාගමකට, රටේ අනාගතය වන ගුවන් තොටුපළ භාර දී බලා සිටීම යනු සියදිවි නසාගැනීමකි.

මේ, වහාම මැදිහත් වී මෙම ‘ඩීල්’ එක නතර කිරීමටත්, සුදුස්සාට සුදුසු තැන ලබා දෙන විනිවිදභාවයෙන් යුත් ටෙන්ඩර් පටිපාටියක් නැවත ස්ථාපිත කිරීමටත් ජනාධිපතිවරයාට ඇති අවසන් අවස්ථාවයි. එසේ නොමැති නම්, ජනපතිගේ මහන්සිය වතුරේ යනු ඇත; රටේ ඉලක්කය හාන්සි වනු ඇත.

– විශේෂ විමර්ශන අංශය, [හරි දේශය]

📌 මූලාශ්‍ර (References):

මෙම විමර්ශනාත්මක ලිපිය සඳහා පහත මූලාශ්‍ර සහ වාර්තා පදනම් කරගෙන ඇත:

1. Theleader.lk: “ජනපතිගේ මහන්සිය වතුරේ… ඉලක්කය හාන්සියි…| කටුනායක ගුවන් තොටුපලේ දෙවැනි අදියරේ, දුෂණය දොරේ ගලයි” (විශේෂාංග ලිපිය).
2. The Sunday Times: ටෙන්ඩර් ක්‍රියාවලියේ අක්‍රමිකතා සහ HLPC තීරණ පිළිබඳ වාර්තා.
3. Lankanewsweb: ප්‍රසම්පාදන කල්දැමීම් සහ අභ්‍යන්තර තොරතුරු.
4. රාජ්‍ය ගිණුම් කාරක සභා වාර්තා (COPE): මහ කොළඹ අපජල කළමනාකරණ ව්‍යාපෘතියේ ප්‍රමාදයන් සහ L&T සමාගමේ කාර්ය සාධනය පිළිබඳ දත්ත.
5. World Bank Research: “Construction, Corruption, and Developing Countries” – Charles Kenny.