–විශේෂ ලියුම්කරුවෙකු විසිනි
මේ රටේ ආර්ථිකය දැඩි අර්බුදයක පැටලී, ජනතාව තවමත් දරිද්රතාවයෙන් පීඩා විඳින මොහොතක, කොළඹ කොටස් වෙළෙඳපොළේ සටහන් වන අසාමාන්ය “හරිත වර්ණය” පිටුපස සැඟවුණු අඳුරු සත්යයක් තිබේ. ජාත්යන්තර මූල්ය ආයතනවල දැඩි අනතුරු ඇඟවීම් ගණනකට නොගෙන, ‘හොඳින් සම්බන්ධතා ඇති‘ බලවත් ක්රීඩකයන් කණ්ඩායමක්, සුළු ආයෝජකයන් ගොදුරු කර ගනිමින් වෙළෙඳපොළ වංචනිකව හසුරුවයි. මෙවර සුරැකුම්පත් හා විනිමය කොමිසම (SEC) සිය ඉවසීමේ සීමාව පනවා ඇත. වසර දහයකට පෙර ක්රියාත්මක වූ, රටේ ආර්ථික විශ්වසනීයත්වය විනාශ කළ ‘මාෆියා‘ ක්රියාකාරකම් යළි ඇතිවීමට ඉඩ නොතබන බවට SECය මේ වන විට දැඩි ලෙස ප්රතිඥා දී තිබේ.
වෙළෙඳපොළ මාෆියාව තලා දමන්න සෙකම් පොරොන්දු වෙයි
දැඩි ආර්ථික යථාර්ථයට පිටුපාමින් කොටස් වෙළෙඳපොළේ සිදුවන විස්මිත ඉහළ යෑමක් මධ්යයේ, සුරැකුම්පත් හා විනිමය කොමිෂන් සභාව (SEC) සිය දැඩිම අනතුරු ඇඟවීම නිකුත් කර තිබේ. කොමිසම පවසන්නේ, වෙළෙඳපොළ හසුරුවන බවට විශ්වාස කරන “හොඳින් සම්බන්ධතා ඇති මාෆියාව” තලා දමන බවයි.
නියාමන ආයතනය මෙවර නව ආක්රමණශීලී ස්ථාවරයක් සංඥා කරයි. දශකයකට පෙර වෙළෙඳපොළ වංචා කළ පුද්ගලයන්ට, ඔවුන්ගේ පැරණි උපක්රම නැවත සිදු කිරීමට ඉඩ නොදෙන බවට කොමිසම පැහැදිලි කරයි.
ආර්ථික යථාර්ථයෙන් තොර වෙළෙඳපොළක්
කොළඹ කොටස් වෙළෙඳපොළේ (CSE) වාර්තා වන මෙම ලාභ, රටේ සැබෑ ආර්ථික සෞඛ්ය තත්ත්වයෙන් සම්පූර්ණයෙන්ම විසන්ධි වී ඇති බව මෙම දැඩි ස්ථාවරයට හේතුවයි.
ජාත්යන්තර මූල්ය අරමුදල (IMF), ලෝක බැංකුව සහ ප්රධාන ශ්රේණිගත කිරීමේ ආයතන ශ්රී ලංකා ආර්ථිකයේ “අතිශය සියුම් තත්ත්වය” පිළිබඳව නිරන්තරයෙන් අනතුරු අඟවමින් සිටී. මෙම දරුණු අනතුරු ඇඟවීම් තිබියදීත්, කොටස් වෙළෙඳපොළ ‘කොළ පැහැයෙන්’ වර්ණ ගැන්වී තිබීම බරපතළ තත්ත්වයකි.
වෙළෙඳපොළ පාලනය කරන්නේ, සම්බන්ධතා හොඳින් ඇති බලවත් ක්රීඩකයන්ගෙන් සමන්විත කුඩා සින්ඩිකේටයක් බව පොදුවේ පිළිගැනේ.
සමාජ මාධ්ය හරහා ක්රියාත්මක වන ‘පම්ප් ඇන්ඩ් ඩම්ප්‘ යෝජනා ක්රමය
මෙම පුද්ගලයන්, අහිංසක සුළු ආයෝජකයන් ආකර්ෂණය කර ගැනීම සඳහා කෘත්රිම උනන්දුවක් ඇති කරවන, සම්භාව්ය “පම්ප් ඇන්ඩ් ඩම්ප්” යෝජනා ක්රමයක් ක්රියාත්මක කරන බවට චෝදනා එල්ල වේ. මෙම “මාෆියාව” අධික ලාභ ලබන අතර, වෙළෙඳපොළේ බිඳවැටීම නොවැළැක්විය හැකි වූ විට, සුළු ආයෝජකයන් අතේ ඉතිරි වන්නේ වටිනාකමක් නැති කොටස් පමණි.
මෝටර් රථ සමාගමේ අසාමාන්ය කොටස් ඉහළ යෑම සහ වංචාව
ලිපියේ සඳහන් වන ප්රධානතම ‘රතු එළිය’ වූයේ නම හෙළි නොකරන කීර්තිමත් මෝටර් රථ සමාගමේ සිදුවීමයි.
| විස්තරය | පැහැදිලි කිරීම | සන්දර්භය |
| කොටස් මිල ඉහළ යෑම | සමාගමේ කොටස් මිල සති අටක් වැනි කෙටි කාලයක් තුළ 80% කින් ඉහළ යෑම. | මෙය අතිශය අසාමාන්ය වර්ධනයකි. |
| පදනම් සාධක | මෙම ඉහළ යෑමට සමාගමේ සැබෑ ක්රියාකාරිත්වය (Performance), ලාභය හෝ වෙළෙඳපොළේ මූලික සාධක (Fundamentals) කිසිසේත්ම හේතු වී නොමැත. | සාමාන්යයෙන් කොටස් මිල ඉහළ යන්නේ සමාගමක් විශාල ලාභයක් ලැබීම, නව ව්යාපෘතියක් ආරම්භ කිරීම හෝ රටේ ආර්ථිකය දියුණු වීම වැනි හේතු මතය. |
| SEC නිගමනය | මෙය “සම්පූර්ණ වංචාවක” (Textbook case of complete foul play) පැහැදිලි අවස්ථාවක් බව නියාමන ආයතන විශ්වාස කරයි. | මෙම මිල ඉහළ යෑම නිර්මාණය කර ඇත්තේ කෘත්රිමවය. |
(මෙයින් අදහස් කරන්නේ: සැබෑ වටිනාකම රුපියල් 10 ක් වන කොටසක මිල, සමාගමේ කිසිදු වර්ධනයක් නොමැතිව, රුපියල් 18 දක්වා වැඩි වී ඇත්නම්, එය හුදු කෘත්රිම උනන්දුවක් මත සිදුවූවකි).
“Pump-and-Dump” යෝජනා ක්රමය තවදුරටත් විස්තර කිරීම
මෙම කෘත්රිම මිල ඉහළ දැමීමේ ක්රියාවලියට පොදුවේ කියන්නේ “Pump-and-Dump” (පම්ප්-ඇන්ඩ්-ඩම්ප්) යෝජනා ක්රමය කියායි. ලිපියේ සඳහන් ‘මාෆියාව’ විසින් මෙහිදී කරන ලදැයි චෝදනා කරන දේ මෙසේ ක්රියාත්මක වේ.
| පියවර | සිදුවන්නේ කුමක්ද? | අරමුණ |
| 1. Pump (පම්ප් කිරීම) | වංචාකරුවන් (මාෆියාව) තමන් අතේ ඇති අඩු වටිනාකම් සහිත කොටස් විශාල වශයෙන් මිල දී ගැනීම. ඉන්පසු සමාජ මාධ්ය (X/Twitter) හරහා එම කොටස ගැන අසත්ය, උද්වේගකර ප්රචාරණ පතුරුවා හැරීම. | කොටස පිළිබඳ කෘත්රිම උනන්දුවක් (Hype) ඇති කිරීම. |
| 2. Lure (ආකර්ෂණය කිරීම) | මෙම අසත්ය ප්රචාර නිසා, එම කොටස සැබවින්ම වටිනාකම් ඇති බව විශ්වාස කරන අහිංසක සුළු ආයෝජකයින් (Gullible Retail Investors) විශාල වශයෙන් එම කොටස මිල දී ගැනීමට පෙළඹීම. | සුළු ආයෝජකයින්ගේ ඉල්ලුම නිසා කොටස් මිල කෘත්රිමව ඉහළ යෑම. |
| 3. Dump (හලා දැමීම) | කොටස් මිල කෘත්රිමව උපරිම අගයකට ළඟා වූ විට, වංචාකරුවන් (මාෆියාව) තමන් මුලින් අඩු මිලට ගත් සියලුම කොටස්, ඉහළම මිලට සුළු ආයෝජකයන්ට විකුණා දැමීම. | විශාල ලාභයක් (Exorbitant Profits) ක්ෂණිකව ඉපැයීම. |
| 4. Crash (බිඳ වැටීම) | මාෆියාව කොටස් විකුණා ඉවත් වූ පසු, කොටසේ සැබෑ වටිනාකමක් නොමැති නිසා, මිල වේගයෙන් බිඳ වැටීම. | වටිනාකමක් නැති කොටස් අතැතිව සියලු මුදල් අහිමි වන්නේ එම කොටස් ඉහළ මිලට ගත් සුළු ආයෝජකයන්ට පමණි. |
(මෙම “Pump-and-Dump” යනු වෙළෙඳපොළේ විනයට සහ ආයෝජක විශ්වාසයට සෘජුවම හානි කරන ප්රධානතම වංචනික ක්රියාවකි. මේ හේතුව නිසා, SEC (“Securities and Exchange Commission”) විසින් මෙවර දැඩි ලෙස නීති ක්රියාත්මක කිරීමට සූදානම් වේ)
ඒ අනුව මෙම නව වංචාවේ ප්රධාන මෙවලම වී ඇත්තේ සමාජ මාධ්ය යි.
ආයෝජන හිමිකම් සමාගමක ප්රමුඛ, දේශපාලනිකව සම්බන්ධතා ඇති හිමිකරුවෙකු Twitter (දැන් X) භාවිතා කරමින් අසත්ය අනාවැකි මාලාවක් නිකුත් කිරීම පිළිබඳව සැලකිලිමත් වී ඇත. තමන් “වොරන් බෆට්” වීමට සිහින දකින මෙම පුද්ගලයා, කෘත්රිම ඉල්ලුමක් ඇති කිරීමට සහ මහජනයා නොමඟ යැවීමට ප්රධාන චරිතයක් ලෙස සැලකේ. මොහු වත්මන් රජයේ ප්රමුඛතම භාණ්ඩාගාර නිලධාරියාගේ හිටපු ප්රධානියා වූ අතර, වත්මන් රජයේ මැතිවරණ ව්යාපාරයට මෙන්ම තවත් ජනාධිපති අපේක්ෂකයන් සහ පක්ෂ කිහිපයකට අරමුදල් සපයයි. මෙම පුද්ගලයා නොනැවතී කටයුතු කළහොත් අනාගතයේදී ඔහුගේ නම ප්රකාශ කිරීමට අප පසුබට නොවනු ඇත.
රතු එළි දල්වන මෝටර් රථ සමාගමේ වංචාව
වෙළෙඳපොළේ ඇති වඩාත්ම කැපී පෙනෙන රතු එළිය වන්නේ, කීර්තිමත් මෝටර් රථ සමාගමක ක්රියාකාරිත්වයයි. එම සමාගමේ කොටස්, සති අටක් වැනි කෙටි කාලයක් තුළ 80% කින් ඉහළ ගොස් ඇත. නමුත් සමාගමේ ක්රියාකාරිත්වය හෝ වෙළෙඳපොළේ මූලික සාධක අනුව මෙම ඉහළ යෑමට කිසිදු පදනමක් නොමැත. මෙය තෝරාගත් කිහිප දෙනෙකුට ප්රතිලාභ ලබා දීම සඳහා සැලසුම් කරන ලද, පෙළපොත් වංචාවක පැහැදිලි අවස්ථාවක් බව නියාමන ආයතන සහ විශ්ලේෂකයෝ එකඟ වෙති.
කෙසේ වෙතත්, මෙම වරදකරුවන්ගේ දින ගණන් කර ඇත. SEC දැන් හුදු අනතුරු ඇඟවීම්වලින් ඔබ්බට ගොස්, මෙම වැරදිකරුවන්ට එරෙහිව නඩු ගොඩනඟමින් සිටින බවට අපට තොරතුරු ලැබී තිබේ. සිය ස්ථාවරය වෙනුවෙන් ප්රශංසා ලැබූ SEC නායකත්වය, වෙළෙඳපොළ විශ්වාසය යථා තත්ත්වයට පත් කිරීමට සහ රටේ ආර්ථික විශ්වසනීයත්වයට හානි කරන මෙම විනාශකාරී ක්රීඩා අවසන් කිරීමට, මෙම වංචනිකයන් ආදර්ශයට ගනිමින් ඔවුන්ට එරෙහිව කටයුතු කිරීමට අධිෂ්ඨාන කරගෙන සිටින බව වාර්තා වේ.
@ හරි දේශයට – විශේෂ ලියුම්කරුවෙකු විසිනි.