මාස හතකට අධික කාලයක් පුරා ශ්රී ලංකාවේ අතිශය වැදගත් ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථාපිත ධූරයක් වන විගණකාධිපති ධූරය පුරප්පාඩු වීම සම්බන්ධයෙන් මේ වන විට බරපතල දේශපාලන සහ ව්යවස්ථාමය අර්බුදයක් මතුව තිබේ. හිටපු විගණකාධිපති චූලන්ත වික්රමරත්න මහතා 2025 අප්රේල් මාසයේදී විශ්රාම ගැනීමෙන් පසු, මේ දක්වා 42 වන විගණකාධිපතිවරයා ස්ථිරව පත් කිරීමට විධායකයට නොහැකි වී ඇති අතර, එය පිටුපස බරපතල දේශපාලන කඹ ඇදිල්ලක් සහ ව්යවස්ථාදායක සභාවේ ස්වාධීනත්වය බිඳ දැමීමේ උත්සාහයක් ඇති බවට විවිධ පාර්ශ්ව චෝදනා කරති.
ස්ථිර පත්වීමක් මඟහැර වැඩබැලීමේ “පැච්” දැමීම
ව්යවස්ථාදායක සභාවේ (Constitutional Council – CC) අනුමැතියට යටත්ව විගණකාධිපතිවරයා පත් කිරීම ජනාධිපතිවරයා සතු වගකීමකි. කෙසේ වෙතත්, මේ දක්වා සිදු වී ඇත්තේ එම වගකීම මඟහැර, ජ්යෙෂ්ඨ නියෝජ්ය විගණකාධිපති ජී.එච්.ඩී. ධර්මපාල මහතා වැඩබලන විගණකාධිපතිවරයා ලෙස දිගින් දිගටම පත් කිරීමට උත්සාහ කිරීමයි. වෘත්තීය සමිති නියෝජිත සුනිල් කන්නන්ගර මහතා පෙන්වා දෙන පරිදි, ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථාවේ 153(4) ව්යවස්ථාව යටතේ වැඩබලන අයෙකු පත් කළ හැක්කේ ස්ථිර ධූරය දරන නිලධාරියා නිවාඩු ගිය විට හෝ අසනීප වූ විට මිස, ධූරය පුරප්පාඩු වූ විට නොවේ. එබැවින්, පුරප්පාඩුවක් පවතින විට දිගින් දිගටම වැඩබැලීමේ “පැච්” දැමීම ව්යවස්ථා විරෝධී ක්රියාවක් ලෙස සැලකේ.
ජනාධිපතිවරයාගේ නිර්දේශය ප්රතික්ෂේප වීම සහ චෝදනා
අර්බුදයේ ආරම්භය සනිටුහන් වූයේ, පුරප්පාඩු වූ විගණකාධිපති තනතුර සඳහා ජනාධිපතිවරයා විසින් ඛනිජ තෙල් නීතිගත සංස්ථාවේ අධ්යක්ෂ මණ්ඩල සාමාජිකයෙකුගේ නමක් නිර්දේශ කිරීමත් සමඟය. පාර්ලිමේන්තු මන්ත්රී මුජිබර් රහුමාන් මහතාට අනුව, මෙම නිර්දේශය ව්යවස්ථාදායක සභාව විසින් ප්රතික්ෂේප කරන ලදී. රහුමාන් මන්ත්රීවරයා ප්රශ්න කළේ, “ජනාධිපතිතුමා බලාපොරොත්තු වෙනව ද කැලණිය කැම්පස් එකේ ඉන්න බැච් මේට් කෙනෙක් ගෙනල්ල දාන්න?” යනුවෙන් චෝදනා කරමිනි.
මේ හේතුවෙන් පළමු උත්සාහය අසාර්ථක වීමෙන් පසු, ජ්යෙෂ්ඨ හා සුදුසුකම් ලත් ධර්මපාල මහතා ස්ථිර නොකර, දිගින් දිගටම වැඩබැලීමේ කාලය දීර්ඝ කිරීමට උත්සාහ කිරීම, විධායකය තමන්ට පක්ෂපාතී නොවන නිලධාරියෙකු පත් කිරීමට දක්වන අකමැත්තක් ලෙස දේශපාලන විචාරකයෝ අර්ථ දක්වති.
ස්වාධීන සාමාජිකයින් ඉවත් වන තෙක් කල් මැරීම පිළිබඳ සැකය
අනෙකුත් බරපතල චෝදනාව එල්ල කරනු ලබන්නේ පාර්ලිමේන්තු මන්ත්රී දයාසිරි ජයසේකර මහතා විසිනි. ඔහු පෙන්වා දෙන්නේ, ජනවාරි මස 3 වන දා වන විට ව්යවස්ථාදායක සභාවේ සිවිල් සමාජය නියෝජනය කරන ස්වාධීන සාමාජිකයින් තිදෙනෙකු (ආචාර්ය ප්රතාප් රාමනුජම්, ආචාර්ය අනුලා විජේසුන්දර සහ දිනේෂා සමරරත්න) ඉවත් වන බවයි. ජයසේකර මන්ත්රීවරයාට අනුව, ව්යවස්ථාදායක සභාවේ ස්වාධීන සාමාජිකයින් තම සේවා කාලය අවසන් කර ඉවත්වන තෙක්, ස්ථිර පත්වීම කල් දමමින් “කුරුමානම් අල්ලනවා” යන්න මෙහි පිටුපස ඇති ප්රධාන සැලැස්මයි.
ව්යවස්ථාදායක සභාව විසින් වැඩබලන විගණකාධිපතිවරයාගේ සේවා කාලය තවත් මාස තුනකට දීර්ඝ කිරීමේ ජනාධිපතිවරයාගේ නවතම නිර්දේශය වැඩි ඡන්දයෙන් ප්රතික්ෂේප කර ඇත්තේ ද මේ නිසාය. විපක්ෂ නායක සජිත් ප්රේමදාස, මන්ත්රී අජිත් පෙරේරා සහ ස්වාධීන සිවිල් සමාජ සාමාජිකයින් තිදෙනා මෙම යෝජනාවට එරෙහිව ඡන්දය දී ඇත්තේ, ජාතික වශයෙන් වගකීම් සහගත මෙම තනතුරට ස්ථිර නිලධාරියෙකු පත් කිරීමේ වැදගත්කම අවධාරණය කරමිනි.
වෘත්තීය සමිතිවල විරෝධය සහ ඉල්ලීම
ජාතික විගණන කාර්යාලයේ වෘත්තීය සමිති එකමුතුව ද මේ සම්බන්ධයෙන් දැඩි විරෝධය පළ කර ඇති අතර, දැනට වැඩබලන ජී.එච්.ඩී. ධර්මපාල මහතා ස්ථිර කරන ලෙස ජනාධිපතිවරයාගෙන් ලිඛිතව ඉල්ලා සිටී. ඔවුන් අවධාරණය කරන්නේ:
- ධර්මපාල මහතා ශ්රී ලංකා රාජ්ය විගණන සේවයේ ජ්යෙෂ්ඨතම නිලධාරියා වන බව.
- ඔහු මාස 7කට අධික කාලයක් තුළ සිය ව්යවස්ථාපිත කාර්ය භාරය නිසි ලෙස ඉටු කර ඇති බව.
- විගණකාධිපති තනතුරට සුදුස්සෙකු පත් කිරීමේදී ජ්යෙෂ්ඨතම නිලධාරියාට ප්රමුඛතාව ලබා දීම මෙතෙක් පැවති සම්ප්රදාය බව.
වෘත්තීය සමිති එකමුතුවේ සභාපති ප්රසන්න ඇලපාත මහතා පවසන්නේ, “වැඩබැලීමේ පදනමින් පත්කරන මේ හොර ගල් අහුලන එක නවත්වන්න” යනුවෙනි. ඔවුන්ගේ මතය වන්නේ, වෘත්තීය සුදුසුකම් සහිත නිලධාරියෙකු ස්ථිර නොකර කල්මැරීම, පාර්ලිමේන්තුවේ මූල්ය පාලනය ශක්තිමත්ව පවත්වාගෙන යාමට බාධාවක් වන බවයි.
.
නිගමනය: ව්යවස්ථාවට අගෞරව කිරීමක්
අවසාන වශයෙන්, මාස 7ක් පුරා විගණකාධිපති ධූරය ස්ථිරව පත් කිරීමට ඉඩ නොදීම පිටුපස ඇති ප්රධාන හස්තය වන්නේ, තමන්ට අවශ්ය ආකාරයට ව්යවස්ථාදායක සභාවේ ස්වාධීනත්වය හසුරුවා ගැනීමට විධායකය දරන උත්සාහය බව පෙනී යයි. සුනිල් කන්නන්ගර මහතා පෙන්වා දෙන පරිදි, “විගණකාධිපතිවරයෙක් වන්නේය” යනුවෙන් ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථාවේ පැහැදිලිව සඳහන් වුවද, ප්රායෝගිකව “විගණකාධිපතිවරයෙක් නැත්තේය” යන තත්ත්වයට රට පත්වීම ජනාධිපතිවරයා, ව්යවස්ථාදායක සභාව සහ සමස්ත පාර්ලිමේන්තුව මහජනතාවට වගකිව යුතු තත්ත්වයකි.
මේ හේතුවෙන් ශ්රී ලංකාවට මේ මොහොතේ සිදුව ඇත්තේ, රටේ මූල්ය විනිවිදභාවය සහ වගවීම සහතික කරන ස්ථිර විගණකාධිපතිවරයෙකු නොමැති, විගණකාධිපති කෙනෙක් නැති රටක් බවට පත්වීමයි. දේශපාලන අභිමතාර්ථ වෙනුවෙන් රටේ උත්තරීතර නීතිය නොසලකා හැරීමට සහ ව්යවස්ථානුකූල කාර්යයන් ඉටු නොකිරීමට එරෙහිව දැඩි ක්රියාමාර්ග ගත යුතුව ඇති බව විචාරක මතයයි.